ถ้าจะกล่าวถึงเรื่องของน้ำตา จริง ๆ แล้วก็ไม่ได้มีประโยชน์แค่เอาไว้ใช้ตอนเสียใจเท่านั้นนะครับ เพราะน้ำตายังช่วยชะล้างสิ่งระคายเคือง ทำให้กระจกตาใสสะอาด เป็นสารหล่อลื่นตามธรรมชาติของกระจกตา ช่วยนำพาสารอาหาร ควบคุมการติดเชื้อ และยังมีส่วนช่วยในการหายของแผลที่กระจกตาอีกด้วย เพราะน้ำตาประกอบด้วย น้ำ สารอิเล็กโทรไลต์ต่าง ๆ วิตามิน ออกซิเจน และสารต้านจุลชีพ (anti-bacterial proteins) ... โฮ้ มีประโยชน์มากมายเลยทีเดียว

     น้ำตาถูกสร้างออกมาจากต่อมสร้างน้ำตาหรือต่อมน้ำตา (lacrimal glands) ซึ่งในน้องหมาจะอยู่บริเวณเหนือตา และที่ nictating membrane หรือ nictitans gland บริเวณหนังตาที่สาม (ตามรูป)  ทั้งยังมีไขมันที่สร้างจากต่อมสร้างไขมันบริเวณเปลือกตา ที่เรียกว่า Meibomian gland ช่วยเป็นสารหล่อลื่นตามธรรมชาติร่วมกับน้ำตาอีกด้วย...แต่จะเกิดอะไรขึ้นครับ หากน้องหมาไร้ซึ่งน้ำตา
 

     ภาวะตาแห้ง (Dry Eye) หรือเยื่อตาขาวอักเสบจากภาวะตาแห้ง (Keratoconjunctivitis sicca หรือ KCS) เกิดจากความผิดปกติของการสร้างน้ำตา ทำให้สร้างน้ำตาออกมาไม่เพียงพอ สามารถพบได้ในสุนัขทั่วไป รวมถึงน้องหมาพันธุ์ปั๊กด้วย สาเหตุอาจเกิดจากการอักเสบ การติดเชื้อไวรัส ได้รับยาหรือสารเคมีที่มีส่วนประกอบของซัลฟา (sulfa) เป็นผลจากการผ่าตัดเอาหนังตาที่สามออก เป็นโรคที่เกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกัน (immune-mediated disease หรือ Autoimmune dacryoadenitis) หรืออาจเป็นผลมาจากพันธุกรรมก็ได้

     ภาวะตาแห้งในน้องหมาปั๊กนั้น อาจพบได้ตั้งแต่กำเนิด (Congenital) ซึ่งเกิดจากการที่น้องหมาไม่มีต่อมสร้างน้ำตา หรือมีต่อมสร้างน้ำตา แต่กลับมีขนาดเล็กมาก จึงทำให้ผลิตน้ำตาออกมาได้น้อยไม่เพียงพอ ส่งผลให้เกิดภาวะตาแห้งได้ตั้งแต่เกิด ซึ่งอาจเป็นเพียง 1 ข้างหรือเป็นทั้ง 2 ข้างก็ได้ แต่ก็พบได้ไม่บ่อยนัก อย่างไรก็ดีน้องหมาปั๊กจัดเป็น Breed-Predisposition สำหรับโรคนี้อยู่แล้ว เช่นเดียวกับน้องหมาพันธุ์ Bloodhound, Boston terrier, Bull terrier, English bulldog, English and American cocker spaniel, Kerry blue terrier, Lhasa apso, miniature poodle, miniature schnauzer, Pekingese, Sealyham terrier, Yorkshire terrier, standard schnauzer, West Highland white terrier และ Shih tzu ซึ่งเป็นสุนัขมีหน้าสั้น มีดวงตาโปน หรือมีการเปิดของหนังตามากเกินไป จึงทำให้เกิดภาวะตาแห้งได้ง่าย และส่วนใหญ่มักเป็นทั้งสองข้างครับ
 

 
     เมื่อเกิดภาวะตาแห้งจะทำให้น้องหมาเกิดการระคายเคืองเรื้อรังที่กระจกตาและเยื่อบุตา อาจทำให้เกิดแผลหลุมที่กระจกตา หากปล่อยทิ้งไว้ไม่ได้รับการรักษา จะทำให้ตาบอดได้ในที่สุด ซึ่งอาการที่เจ้าของจะสังเกตพบก็คือ  น้องหมาจะมีขี้ตาเกรอะกรัง มีน้ำตาข้นเขียว ตาแดงเนื่องจากเยื่อบุตาอักเสบ กระจกตา (ตาดำ) จะดูแห้งและมัวไม่สดใส กระจกตาที่ขาดน้ำตาเปรียบได้กับเซลล์ใกล้ตาย เพราะขาดสารอาหารและพลังงานมาหล่อเลี้ยง นอกจากนี้ยังพบว่า น้องหมาจะกระพริบตาบ่อย ๆ ชอบเอาหน้าถูไถกับวัตถุ และหรี่ตาเนื่องจากความเจ็บปวด

     แนวทางการตรวจ คุณหมอจะทำการวัดระดับน้ำตาของน้องหมาด้วยแผ่นกระดาษ Schirmer tear test (STT) โดยวางแผ่นกระดาษลงในตาประมาณ 1 นาที แล้ววัดระยะทางไหลซึมของน้ำตาที่แผ่นกระดาษดูดซึมไว้ว่าได้เท่าใด หากพบว่าระดับน้ำตาน้อยกว่า 10-15 มิลลิเมตร ใน 1 นาที อาจเป็นภาวะตาแห้งได้
 

     สำหรับแนวทางการรักษานั้น อาจต้องใช้ยาหยอดตาหลายตัวร่วมกัน ได้แก่ น้ำตาเทียม ยาปฏิชีวนะ ยาลดการอักเสบ และยากระตุ้นการสร้างน้ำตา โดยเจ้าของจะต้องหยอดน้ำตาเทียมให้น้องหมาบ่อย ๆ แนะนำให้หยอดวันละ 4-6 ครั้ง ซึ่งน้ำตาเทียมที่ใช้ มีให้เลือกทั้งรูปแบบน้ำและเจล ส่วนใหญ่จะปลอดภัยและมีผลข้างเคียงค่อนข้างต่ำ แต่บางยี่ห้อก็อาจมีสารกันเชื้อแบคทีเรีย (preservative) ผสมอยู่ เพื่อให้สามารถเก็บไว้ใช้ได้นาน ๆ จึงอาจก่อให้เกิดการระคายเคืองได้ในบางราย ดังนั้นจึงควรได้รับคำแนะนำจากสัตวแพทย์ก่อน ไม่ควรซื้อมาใช้เอง

     นอกจากนี้ยังมียาหยอดตาสำคัญสำหรับภาวะตาแห้ง ได้แก่ cyclosporine และ tacrolimus ซึ่งเป็นยากลุ่ม immunomodulating drug ให้ผลการรักษาค่อนข้างดี แนะนำให้หยอดวันละ 1-2 ครั้ง สามารถช่วยกระตุ้นการสร้างน้ำตาได้ แต่มีราคาค่อนข้างสูง ส่วนยาปฏิชีวนะและยาลดการอักเสบนั้น คุณหมอจะจ่ายให้หยอด เฉพาะในรายที่มีอาการตาแดง หรือเกิดการอักเสบที่ตาขาวหรือเยื่อบุตาจากการติดเชื่อ ซึ่งอาจจะต้องทำการย้อมสีกระจกตาดูก่อนว่า น้องหมามีแผลหลุมที่กระจกตาหรือไม่ ก่อนที่จะได้รับยาลดการอักเสบที่มีส่วนผสมของสเตียรอยด์ไปใช้
 

     อย่างไรก็ดีน้องหมาที่เป็นภาวะตาแห้ง จะมีขี้ตาเกรอะกรังอยู่เป็นประจำตลอดเวลา พวกคราบขี้ตาหรือเมือก (mucus) เหล่านี้ จัดเป็นอาหารชั้นดีของเหล่าแบคทีเรียเลยทีเดียว เจ้าของต้องหมั่นเช็ดล้างทำความสะอาดตาให้กับน้องหมาด้วย โดยอาจหยอดน้ำยาล้างตา (ของคนก็ได้) แล้วใช้สำลีสะอาดเช็ดเบา ๆ อย่าให้โดนกระจกตา ก่อนที่จะทำการหยอดยาต่อไป หรืออาจใช้ยาหยอดตาที่มีส่วนประกอบของยากลุ่ม  Mucolytic agents อย่างเช่น acetylcysteine เพื่อใช้สลายคราบขี้ตาหรือเมือกที่เกาะหนาอยู่ร่วมด้วยก็ได้ครับ

     นอกจากการรักษาทางยาแล้ว ยังมีการรักษาทางการผ่าตัดด้วย สำหรับรายที่การรักษาทางยาไม่ได้ผล หรือเจ้าของไม่สามารถหยอดตาบ่อย ๆ ได้ จะพิจารณาให้การรักษาโดยการผ่าตัดย้ายท่อน้ำลายมาเปิดที่หางตา (Parotid Duct Transposition) เพื่อให้น้ำลายมาหล่อลื่นกระจกตาแทนน้ำตาครับ
 

     ภาวะตาแห้งเป็นโรคที่ต้องใช้ระยะเวลารักษายาวนาน เจ้าของอาจมีค่าใช้จ่ายในการรักษาทางยาเฉลี่ยประมาณเดือนละ 800-1200 บาท แม้อาจไม่หายขาด แต่เราสามารถควบคุมอาการและช่วยเพิ่มคุณภาพชีวิตให้กับน้องหมาได้ เจ้าของควรต้องดูแลอย่างใกล้ชิดและหมั่นหยอดตาให้กับน้องหมาเป็นประจำ รวมทั้งพาไปตรวจกับคุณหมอเป็นระยะ ๆ ด้วยครับ

     ก่อนจากกัน มุมหมอหมา มีคลิปวีดิโอดี ๆ มาแนะนำ เป็นเรื่องเกี่ยวกับอาการของภาวะตาแห้งในน้องหมา...ลองดูกันนะครับ

 

โพสโดย plewipa สมาชิก www.youtube.com

บทความโดย: หมอต้น ด็อกไอไลค์
น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์
www.dogilike.com
http://family.dogilike.com/tonvet/

ข้อมูลอ้างอิงบางส่วน:
Canine inherited disorders database (Pug breed)
(http://www.upei.ca/~cidd/intro.htm)

รูปภาพประกอบ:
www.wallpapersfor.me
www.merckmanuals.com
www.mnmidwestpugrescue.com
www.darwinvets.com
www.lifelearn-cliented.com
www.dogster.com