โดย: Tonvet

น้องหมาป่วยภาวะไตวาย ทำไมต้องให้สารน้ำ?

ทำความรู้จักประโยชน์ของสารน้ำ (น้ำเกลือ) และเหตุผลที่ต้องใช้ในการรักษาสุนัขป่วยภาวะไตวาย

31 มีนาคม 2559 · · อ่าน (52,757)

เพื่อน ๆ ที่เคยมีประสบการณ์พาน้องหมาไปหาคุณหมอ อาจจะเคยเห็นคุณหมอจิ้มเข็มให้น้ำเกลือกับน้องหมากันมาบ้างใช่ไหมครับ "น้ำเกลือ" เป็นคำที่คนทั่วไปเรียกกันจนติดปาก แต่ในทางการแพทย์แล้ว เราจะเรียกว่า "สารน้ำ" สารน้ำนั้นมีอยู่หลายชนิด เราแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ๆ คือ Colloid กับ Crystalloid แตกต่างกันตรงองค์ประกอบและขนาดของสารโมเลกุลที่เป็นส่วนประกอบ ซึ่งสารน้ำประเภท Colloid จะมีสารโมเลกุลใหญ่ ช่วยเพิ่มหรือดึงปริมาณน้ำเข้าในหลอดเลือด ในขณะที่สารน้ำประเภท Crystalloid จะประกอบด้วยสารโมเลกุลเล็ก ส่วนใหญ่จะเป็นสารละลายพวกเกลือแร่ หรือน้ำตาลเดกซ์โตรส

เวลาที่คุณหมอจะเลือกให้สารน้ำชนิดใดนั้น ไม่ใช่ว่านึกจะให้อะไรก็เอามาให้ได้นะครับ ความจริงแล้วสิ่งสำคัญก่อนจะเลือกใช้สารน้ำชนิดใดนั้น จะต้องคำนึงถึงโรคที่น้องหมาเป็น วัตถุประสงค์ที่ต้องการใช้สารน้ำเข้ามาแก้ไข เพื่อทดแทนหรือเพื่อขับสารบางอย่างออก เมื่อเราเลือกประเภทของสารน้ำได้แล้ว ก็ยังต้องมาคำนวณปริมาณที่จะให้ และเลือกช่องทางที่จะให้สารน้ำเหล่านั้นกับน้องหมาให้อย่างเหมาะสมตามสภาพที่น้องหมากำลังเป็นด้วย

ในกรณีของสุนัขที่ป่วยภาวะไตวายก็เช่นกัน เมื่อคุณหมอวินิจฉัยว่า น้องหมาป่วยเป็นภาวะไตวาย สิ่งหนึ่งที่ต้องมาคู่กันกับการรักษาก็คือ การให้สารน้ำ (Fluid therapy) เพื่อน ๆ อาจสงสัยว่า เป็นภาวะไตวายทำไมต้องให้สารน้ำ ให้แล้วดียังไง ให้แล้วจะเป็นอันตรายกับน้องหมาหรือไม่ วันนี้เรามาหาคำตอบไปพร้อม ๆ กันครับ...

ทำความรู้จักภาวะไตวายกันหน่อย

ภาวะไตวาย (renal failure) เกิดจากการที่ร่างกายสูญเสียการทำงานของไตไปมากกว่า 75% ซึ่งพวกเราก็คงจะทราบกันอยู่แล้วว่า ไตมีหน้าที่ในการรักษาสมดุลของน้ำและแร่ธาตุบางชนิดในร่างกาย ทั้งยังช่วยขับของเสียในกระแสเลือดออกจากร่างกายในรูปปัสสาวะด้วย เมื่อไตทำงานลดลงก็ทำให้เกิดการคั่งของของเสีย (nitrogenous waste) ในกระแสเลือด เมื่อตรวจวัดค่ายูเรียและคริเอตินีนในกระแสเลือด ก็จะพบว่ามีค่าเหล่านี้สูงขึ้นกว่าปกติ ซึ่งภาวะไตวาย ก็ยังแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ ไตวายเฉียบพลัน และ ไตวายเรื้อรัง มีความต่างกันในแง่ของการพยากรณ์โรค

ภาวะไตวายกับน้ำในร่างกาย

ก็อย่างที่บอกไปครับว่า ไตมีหน้าที่รักษาสมดุลของน้ำในร่างกาย เมื่อไตทำงานผิดปกติก็ส่งผลต่อน้ำในร่างกายตามมา ผมขอยกตัวอย่างในกรณีภาวะไตวายเรื้อรังในสุนัขแล้วกัน เมื่อไตทำงานลดลง ร่างกายจะเพิ่มเลือดมาไตมากขึ้นในช่วงแรก เพื่อให้เพียงพอกับการขับของเสียในร่างกาย น้องหมาก็เลยมีอาการปัสสาวะมากกว่าปกติ ผลที่ตามมาก็จะเห็นว่า น้องหมาจะกินน้ำมากขึ้นตาม เพื่อเติมน้ำกลับเข้าร่างกายให้เพียงพอ แต่เมื่อร่างกายได้รับน้ำเติมกลับไม่เพียงพอ ก็จะทำให้เกิดภาวะขาดน้ำตามมา ทีนี้ก็เกิดปัญหาอื่น ๆ ตามมาอีก เมื่อของเสียคั่งอยู่ในร่างกายมากเข้า น้องหมาก็จะแสดงอาการอื่น ๆ ตามมา เช่น ซึม เบื่ออาหาร อาเจียน ท้องเสีย มีกลิ่นปาก มีแผลหลุมในช่องปาก หรือมีอาการชักได้

สารน้ำ (น้ำเกลือ) ช่วยรักษาภาวะไตวายได้อย่างไร

การให้สารน้ำกับน้องหมาที่ป่วยภาวะไตวายนั้น ก็เพื่อต้องการไปเจือจางและลดระดับของเสียในกระแสเลือด ช่วยเพิ่มปริมาณปัสสาวะ เร่งการขับไล่ของเสียออกจากร่างกาย อีกทั้งยังเป็นการชดเชยภาวะขาดน้ำ และช่วยลดหรือเติมอิเล็กโตรไลท์บางชนิดให้กับร่างกาย เพื่อรักษาสมดุลกรด-เบสและเกลือแร่ต่าง ๆ ในร่างกาย ซึ่งเป็นการช่วยยืดระยะเวลาและช่วยรักษาไตส่วนที่ยังเหลืออยู่ไว้ให้มากที่สุด

ในการให้สารน้ำนั้นจะมีทั้งทางเส้นเลือดดำและให้ทางใต้ผิวหนัง สำหรับในรายที่เพิ่งตรวจพบว่ามีค่าไตสูงและมีภาวะขาดน้ำมากกว่า 5% (สามารถศึกษาเปอร์เซนต์ภาวะขาดน้ำได้ในบทความ "ภาวะขาดน้ำในสุนัข กับโรคสำคัญที่ต้องเฝ้าระวังเป็นพิเศษ") การให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำจึงมีความสำคัญ เพราะหากให้เข้าทางใต้ผิวหนังอาจไม่ทันการณ์ เนื่องจากมีการดูดซึมช้ากว่า อย่างที่บอกว่าภาวะไตวายนั้น บ่งบอกว่าร่างกายได้สูญเสียการทำงานของไตไปมากกว่า 75% แล้ว จึงแสดงระดับค่ายูเรียและคริเอตินีนในกระแสเลือดสูงขึ้น ดังนั้นการรักษาให้ทันท่วงที ก็จะช่วยให้ประสบผลสำเร็จมากยิ่งขึ้น

สำหรับการเลือกประเภทของสารน้ำนั้น คุณหมอจะประเมินจากค่าเลือดต่าง ๆ เช่น ค่าอิเล็กโตรไลท์ในเลือด หรือค่าความเป็นกรด-เบสของเลือดช่วยในการพิจารณาด้วย ยกตัวอย่าง กรณีที่สัตว์ป่วยรายที่มีโพเทสเซียมสูง ก็ต้องเลือกสารน้ำที่ไม่มีโพแทสเซียม เช่น สารน้ำชนิด Normal saline (0.9% NaCl) เพราะประกอบด้วยโซเดียมและคลอไรด์ สามารถช่วยเพิ่มน้ำในร่างกาย เพิ่มการขับปัสสาวะ และขับทิ้งโพแทสเซียมออกจากร่างกาย ในทางตรงกันข้ามถ้าร่างกายมีโซเดียมสูงก็ไม่สามารถใช้สารน้ำชนิดนี้ได้ จำเป็นต้องเลือกใช้สารน้ำชนิดอื่น ๆ เพื่อความเหมาะสมต่อไป ดังนั้นเพื่อความปลอดภัยการให้สารน้ำจึงควรอยู่ในดุลพินิจของสัตวแพทย์เท่านั้น จึงไม่ขอลงรายละเอียดชนิดของสารน้ำนะครับ

เจ้าของสามารถให้สารน้ำ (น้ำเกลือ) กับน้องหมาเองที่บ้านได้หรือไม่

ในรายที่ป่วยด้วยภาวะไตวายแบบเรื้อรังและมีระดับอาการคงที่แล้ว คุณหมออาจพิจารณาให้เจ้าของสามารถให้สารน้ำทางใต้ผิวหนังเองที่บ้านได้ครับ เพื่อช่วยชะลอความรุนแรงและช่วยจัดการประคับประคองโรค โดยความถี่ของการให้ ชนิดของสารน้ำ และปริมาณของสารน้ำจะแตกต่างกันไปในแต่ละราย โดยคุณหมอจะเลือกชนิดของสารน้ำ และคำนวณปริมาณให้ตามน้ำหนักตัวและตามภาวะขาดน้ำของสุนัขให้ เจ้าของเพียงแค่จิ้มเข็มให้สารน้ำตามปริมาณที่คุณหมอแนะนำ

การให้สารน้ำเองที่บ้านจึงมีประโยชน์นอกจากจะช่วยเรื่องความสะดวกแล้ว ยังทำให้สุนัข (บ้างตัว) ไม่เครียดที่ต้องมาโรงพยาบาลบ่อย ๆ ทั้งยังช่วยลดภาวะขาดน้ำ ปรับสมดุลแร่ธาตุในร่างกาย และเป็นการขับของเสียออกมา ช่วยลดค่าไตลงมาได้ด้วยครับ

การรักษาภาวะไตวายเรื้อรังนั้น ต้องได้รับการดูแลที่ต่อเนื่องและยาวนาน การให้สารน้ำตามคำแนะนำของสัตวแพทย์จึงเป็นสิ่งสำคัญที่เจ้าของจะละเลยไม่ได้ นอกจากสารน้ำที่ต้องให้แล้ว ยังต้องมีการจัดการในเรื่องของอาหาร เพื่อควบคุมปริมาณโปรตีนและลดของเสียที่ตามมา (เพื่อน ๆ สามารถเข้าไปศึกษาเพิ่มเติมได้ในบทความ "วิถีแห่งโภชนาการที่เหมาะสำหรับสุนัขที่ป่วยเป็นโรคไต") รวมถึงจัดการในด้านอื่น ๆ ด้วย เช่น ให้ฮอร์โมน Erythropoietin (EPO) สำหรับรายที่มีภาวะโลหิตจาง เป็นต้น

ก็คงจะได้คำตอบแล้วนะครับว่า สารน้ำมีประโยชน์อย่างไรกับน้องหมาที่ป่วยภาวะไตวาย หากเราต้องหมั่นดูแลน้องหมาให้ดี ก็จะช่วยให้น้องหมาของเรามีคุณภาพชีวิตดีขึ้นและอยู่กับเราได้อีกนานครับ

บทความโดย : หมอต้น ด็อกไอไลค์

น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์

www.dogilike.com

http://family.dogilike.com/tonvet/

รูปภาพประกอบ :

http://www.marcumroadvet.com/sites/site-4516/images/bigstock-veterinarian-surgeon-worker-ma-65460742-2.jpg

https://leerburg.com/Photos/pupmed1.jpg

http://www.swvhreno.com/blog/wp-content/uploads/2012/03/IVF-dog.jpg

http://guardianrottweilers.com/wp-content/uploads/2012/02/subQfluids01.jpg