ความสงสัยนี้เกิดจากเรื่องที่อิงเจอมากับตัว เลยอยากจะหาคำตอบ ว่าสุนัขตัวหนึ่งที่รักเจ้าของมากๆ หากเจ้าของมีเหตุต้องจากมันไป มันจะจดจำเจ้าของได้นานเท่าไหร่ ก็เลยลงทุนลุยหาข้อมูลเยอะแยะมากมาย (อย่างปวดหัว เพราะการศึกษาเกี่ยวกับเรื่องนี้มีน้อยมาก) และได้ข้อมูลน่าสนใจมาแบ่งปันเพื่อนๆ Dogilike ส่วนประสบการณ์ส่วนตัวของอิง จะเล่าทีหลังนะคะ ^_^

          ก่อนเข้าใจว่า น้องหมาจำเราได้นานแค่ไหน ต้องเปลี่ยนคำถามใหม่ว่า น้องหมามีความทรงจำไหม? และก่อนจะตอบคำถามนั้นได้ เราต้องเข้าใจการรับรู้เวลาของน้องหมาก่อนว่า มันรู้ไหมว่า ... ตัวเองมีอดีตให้จดจำ มีปัจจุบัน และมีอนาคตที่ยังไม่เกิดขึ้น

น้องหมารู้เวลาหรือไม่?

     นี่คือสิ่งที่นักวิทยาศาสตร์พยายามหาคำตอบมาหลายปี โดยเก็บข้อมูลจากสุนัข และสัตว์ชนิดอื่นที่สามารถสื่อสารกับมนุษย์ได้ เช่น เอปส์ ลิง นกแก้ว นก

     นักวิทยาศาสตร์คนหนึ่ง ได้ทำการศึกษาเกี่ยวกับว่า สุนัขรับรู้เรื่องเวลา มีความทรงจำ และมีความคาดหวังได้ไหม เขาได้ข้อสรุปที่น่าสนใจมากกว่า วันเวลาของสัตว์นั้น "หยุดนิ่ง" (ต้นฉบับใช้คำว่า "stuck in time" น่าจะชัดเจนกว่าที่อิงแปลมา)

     เวลาหยุดนิ่งในที่นี้แปลว่า สัตว์ไม่มีความสามารถซับซ้อนพอจะรู้ถึงการเคลื่อนไปของเวลา ดังนั้นไม่ต้องพูดถึงการสร้างความทรงจำเลย สัตว์จะอยู่กับปัจจุบันเท่านั้น อธิบายง่ายๆ ก็คือ สัตว์ไม่สามารถนึกย้อนกลับไปอดีตเพื่อค้นหาความทรงจำ หรือนึกล่วงหน้าไปในอนาคตเพื่อคาดหวังได้

     อ่านถึงตรงนี้อาจมีคนแอบเถียงในใจแน่ว่า อ้าว แล้วทำไมเราสามารถฝึกสุนัขให้ทำโน่นนี่ได้ ถ้ามันจำไม่ได้ มันจะจำคำสั่งเราได้ไง

     คำตอบที่นักวิทยาศาสตร์ให้ก็คือ "ไม่จำเป็นต้องจำได้" เราสามารถฝึกสัตว์ให้ทำโน่นนี่ได้ แบบเดียวกับที่ฝึกเด็กทารก

     จากการศึกษาพัฒนาการของทารก นักวิทยาศาสตร์พบว่า เด็กอายุ 4 ปี สามารถเรียนรู้และทำอะไรได้หลายอย่าง เช่น คลาน เดิน แต่เด็กจะจำไม่ได้ว่า ไปเรียนมาจากไหน หรือเรียนรู้ยังไง หรือพูดให้ชัดขึ้นก็คือ ทารกไม่มีความสามารถจะจดจำเหตการณ์ในอดีตได้ เช่นเดียวกันกับสุนัข พวกมันรู้ว่าจะตอบสนองต่อคำสั่งว่า "นั่ง" ยังไง โดยไม่มีความทรงจำว่าเคยเรียนตอนไหน หรือเรียนกับใคร มันแค่ทำตามการฝึกที่กลายเป็นสัญชาตญาณไปแล้วเท่านั้นเอง

     อ้าว ... แล้วทำไมสุนัขของหลายๆ คนถึงรู้ได้ล่ะว่าเจ้าของจะกลับมาแล้ว ถึงขนาดไปรอที่ประตูบ้าน ไม่ก็รู้ว่าจะถึงเวลาอาหารแล้ว ถึงเดินไปรอที่จานข้าว

      ข้อนี้นักวิทยาศาสตร์ตอบว่า มันเกิดจากนาฬิกาชีวภาพในตัวสุนัขด้วย เช่น สุนัขอาจจะรู้ได้จากภาวะที่อุณหภูมิในตัวเย็นขึ้นในตอนเย็น ว่าถึงเวลาอาหารเย็นแล้ว หรือว่าเจ้าของจะกลับบ้านแล้ว นี่คือวิธีการรู้ของสุนัข แต่ไม่ใช่การจดจำได้ มันไม่ได้นับเวลารอหลังจากอาหารมื้อสุดท้าย หรือครั้งสุดท้ายที่เห็นเจ้านายออกจากบ้านไป

     สรุปคือ สุนัขจะมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อภาวะในร่างกายซึ่งเปลี่ยนไปในช่วงเวลาหนึ่งของวัน และมันจะตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้น (อุณหภูมิ ฮอร์โมน) แบบเดิม ในเวลาเดิม ในทุกวัน

แล้วน้องหมาจำเจ้าของได้หรือไม่?

     จากการศึกษาทั้งหมดที่กล่าวข้างต้น เหมือนจะบอกตรงกันว่า สุนัขไม่น่าจะจำเจ้าของได้ เพราะรูปแบบการจดจำของสุนัข จะมาจากการถูกกระตุ้น แล้วจึงค่อยทำ ยกตัวอย่างเช่น ถ้าเจ้าของยกมือ แปลว่าจะถูกตี มันจะหนีทันทีที่ยกมือ แต่ไม่ได้แปลว่า มันจำได้ว่าคราวก่อนทำไมมันถึงถูกตี

     ดังนั้นสุนัขจึงไม่สามารถจำเหตุการณ์ หรือสถานที่ที่ผ่านไปแล้วได้ แต่ทันทีที่สุนัขได้ยินเสียงเจ้าของ ได้กลิ่น หรือรู้ว่าเจ้าของอยู่ตรงไหน มันถึงจะมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อเจ้าของ

     สรุปคือ ถ้าไม่ได้กลิ่น ไม่ได้เห็นกัน ไม่ได้ยินเสียง สุนัขก็ไม่สนใจจะจำเจ้าของมัน

     แต่ก็มีนักวิทยาศาสตร์บางกลุ่มเถียงว่าไม่จริง สุนัขจำเจ้าของได้นะ แต่ไม่นาน เพราะมีบางกรณีที่สุนัขถูกจับแยกจากเจ้าของ แล้วมันเศร้า ไม่กินข้าวกินน้ำ หดหู่ แต่ว่าเพียงไม่นานมันก็จะลืมเจ้าของในที่สุด

     และก็มีสัตวแพทย์อีกท่านหนึ่ง ชื่อว่าด็อกเตอร์จอน แรพพาพอร์ต มีข้อโต้แย้งว่า มันแล้วแต่สุนัข และพันธุ์ของสุนัข ความทรงจำน่าจะเป็นเรื่องเฉพาะตัว และเขาคิดว่าสุนัขสามารถจำเจ้าของได้ ไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานเท่าไหร่ เช่น ฮาจิโกะ ซึ่งเป็นสุนัขที่ไปเฝ้ารอเจ้าของที่หน้าสถานีรถไฟที่เดิมเวลาเดิมทุกวัน แม้ว่าเจ้าของจะตายไปหลายสิบปีแล้วก็ตาม มันรอจนกระทั่งมันตาย

     และยังมีเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับคุณหมอเอง คือปู่ของเพื่อนคุณหมอ เลี้ยงสุนัขไว้ตัวหนึ่ง วันหนึ่งคุณปู่ป่วยหนัก ต้องเข้าโรงพยาบาล และอยู่ที่นั่นเป็นเวลาหลายเดือน ตอนที่คุณปู่ไม่อยู่ สุนัขตัวนั้นจะยืนคอยอยู่หน้าบ้านทุกวัน เป็นเวลาหลายชั่วโมง จนสุดท้ายมันหนีไป และไม่เคยกลับมา พอคุณปู่กลับบ้าน สุนัขตัวนั้นก็ไม่อยู่แล้ว                    

     เรื่องนี้แสดงให้เห็นว่า แม้ไม่มีเสียงของเจ้าของ แม้ว่าจะต้องยืนรอนานกว่าเดิม สุนัขก็ยังทำ เพราะมันคิดถึงเจ้าของ

     คุณหมอจอนสรุปว่า สุนัขน่ะ จำเจ้าของได้ แต่จะจำไปได้นานเท่าไหร่ ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์และสุนัขแต่ละตัว

     ส่วนตัวแล้ว เหตุการณ์ที่อิงเจอก็คือ หมาพันธุ์ล็อตไวเลอร์ที่คุณน้าเลี้ยงไว้ เพราะคุณน้าอุ้มมันเข้าบ้าน และเลี้ยงมันตลอด มันก็เลยรักคุณน้ามาก และทันทีที่ได้ยินเสียงรถคุณน้า มันจะรีบวิ่งแจ้นมารอหน้าบ้าน จนกระทั่งคุณน้าไปเรียนต่างประเทศหลายปี ระหว่างนั้นคนที่บ้านก็ชอบแกล้งมัน บอกมันว่า คุณน้ากลับมาแล้วๆ มันก็จะรีบวิ่งไปรอหน้าบ้านอย่างรอคอย แต่ก็ไม่เจอ

     แต่พอ 2-3 ปีผ่านไป เมื่อคุณน้าเรียนจบกลับมา ปรากฏว่ามันเห่าใส่คุณน้า และจำเจ้านายที่มันรักที่สุด และรอคอยมานานไม่ได้

     เอาเป็นว่าจากการศึกษาตอนนี้ พอจะบอกได้ว่า สุนัขจำได้ว่าใครคือเจ้าของมัน แต่จะจำไปได้นานเท่าไหร่ ก็แล้วแต่ตัวสุนัข ดังนั้นเจ้าของอย่าทิ้งสุนัขไปไหนนานๆ นะคะ เพราะมันจะทรมานคิดถึงคุณ แต่พอคุณกลับมา มันอาจจะจำคุณไม่ได้

     เป็นเรื่องน่าเศร้าจริงๆ แล้วเพื่อนๆ ล่ะ เคยมีประสบการณ์ทำนองนี้บ้างไหม มาเล่าแบ่งปันกันได้นะ

ข้อมูล: animals.howstuffworks.com

seefido.com, petplace.com

รูปภาพ: bluebison.net, rbvhhillsborough.net

cdn.sheknows.com, pets.iloveindia.com