เทศกาลแห่งการท่องเที่ยวใกล้เข้ามาแล้วนะครับ หลายคนจำเป็นต้องทิ้งให้น้องหมาเฝ้าบ้านหรือนำน้องหมาไปฝากเลี้ยงไว้กับคนอื่น  ทำให้น้องหมาต้องแยกจากเจ้าของบางคนอาจจะคิดว่า แค่เพียงช่วงเวลาสั้น ๆ ไม่กี่วันเท่านั้น ไม่น่าจะเป็นไร แต่สำหรับสุนัขบางตัวแล้ว อาจส่งผลให้แสดงปัญหาพฤติกรรมผิดปกติได้เลยทีเดียว

     มีการศึกษาหนึ่งได้ทดลองนำสุนัขมาเลี้ยงไว้ในสถานที่ที่ไม่คุ้นเคย พบว่าจะมีระดับฮอร์โมนกลูโคคอร์ติคอยด์ หรือ Stress hormone สูงขึ้น เมื่อเทียบกับสุนัขที่อยู่กับเจ้าของ จะมีระดับฮอร์โมนดังกล่าวปกติ แม้จะอยู่ในที่ที่ไม่คุ้นเคยก็ตาม การทดลองนี้แสดงให้เห็นว่า สุนัขจะมีความเครียดเมื่อถูกแยกออกจากกลุ่ม เช่นเดียวกับในคนที่ต้องถูกทิ้งให้อยู่ตามลำพัง โดยที่ไม่รู้ว่าต้องรอนานเท่าไหร่ แต่ในคนจะรู้สึกผ่อนคลายขึ้นเมื่อได้ทำความเข้าใจหรือได้ทราบระยะเวลาที่ต้องรอ ส่วนสุนัขนั้นเราไม่สามารถสื่อสารให้เข้าใจได้ ว่าต้องแยกจากกันนานเท่าไหร่ จึงเป็นสาเหตุทำให้เกิด ภาวะวิตกกังวลจากการถูกแยกหรือถูกทิ้ง (Separation Anxiety) ได้ครับ

 

 

     Separation Anxiety เป็นกลุ่มอาการทางคลินิกที่แสดงถึงความวิตกกังวล อันเนื่องมาจากการถูกปล่อยให้อยู่ตามลำพัง หรือต้องจากเจ้าของ ปัญหาลักษณะนี้พบได้บ่อย สาเหตุที่แท้จริงยังไม่ทราบแน่ชัด แต่คาดว่าเกิดจากธรรมชาติที่สุนัขเป็นสัตว์สังคม มีความผูกพันกับคนเลี้ยง โดยมีปัจจัยร่วมมาจากภาวะทางสังคมของสุนัขและวิธีการเลี้ยงดู มีการศึกษาพบว่า สุนัขที่มีประสบการณ์ไม่ดีจากการเรียนรู้ในวัยแรกเกิดอาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับปัญหาพฤติกรรมดังกล่าว เช่น ลูกสุนัขที่ต้องถูกแยกเลี้ยงจากแม่ก่อนวัยอันควร สุนัขที่ถูกทิ้ง หรือสุนัขที่ถูกแยกเลี้ยงจนทำให้สุนัขเกิดความไม่สบายใจ แล้วจดจำความรู้สึกทางด้านลบต่อการถูกทิ้ง ฯลฯ

     ปัญหานี้มักพบในสุนัขที่ชอบติดตามหรือชอบที่จะอยู่ใกล้ ๆ ได้สัมผัสเจ้าของ สุนัขบางตัวอาจมีภาวะความผูกพันมากเกินไป (hyperattachment) พบว่าสุนัขอาจเริ่มแสดงปัญหาพฤติกรรมตั้งแต่รู้ว่าเจ้าของจะเตรียมตัวออกไปนอกบ้าน  ไม่ว่าจะเดินออกไปแค่ทิ้งขยะนอกบ้านก็ตาม และจะดีใจมากเป็นพิเศษเมื่อเจ้าของกลับเข้ามา

 

 

     สำหรับกลุ่มอาการทางคลินิกของสุนัขที่มีปัญหาภาวะวิตกกังวลจากการถูกแยกนั้น อาจแสดงออกได้หลากหลาย เช่น กระวนกระวาย เดินไปเดินมา ส่งเสียงร้อง เห่า หอน น้ำลายไหล ขับถ่ายไม่เป็นที่ ทำลายข้าวของภายในบ้านทำท่าขุดดิน ไม่กินอาหารจนกว่าเจ้าของจะกลับมา หรือแม้กระทั้งทำร้ายตัวเอง (self-trauma)  ฯลฯ พบได้ในสุนัขทุกพันธุ์และทุกวัย แต่ที่มีการรายงานพบบ่อยในสุนัขสูงวัย และพบบ่อยในสุนัขเพศผู้มากกว่าเพศเมีย 

     ซึ่งสุนัขแต่ละตัวอาจมีเงื่อนไขในการแสดงอาการไม่เหมือนกัน บางตัวเป็นเฉพาะเมื่อไม่มีใครอยู่ด้วย บางตัวเป็นเฉพาะเมื่อเจ้าของจะออกไปทำงาน บางตัวจะเป็นเมื่อรู้ว่าเจ้าของจะออกไปเที่ยว ซึ่งส่วนมากมักเป็นการพลัดพรากโดยที่สุนัขไม่ได้เตรียมใจไว้ก่อน แต่บางตัวก็อาจไม่แสดงอาการวิตกกังวลดังกล่าว หากเป็นเพียงแค่การที่เจ้าของออกไปทำงานหรือออกไปนอกบ้านไม่นาน

 

 

     ในการแยกปัญหาพฤติกรรมนี้ทำได้ไม่ง่าย เพราะต้องอาศัยข้อมูลประวัติพฤติกรรมอย่างละเอียด นอกจากต้องใช้แยกจากปัญหาพฤติกรรมอื่น ๆ แล้ว ยังต้องแยกจากปัญหาทางสุขภาพด้วย เช่น สุนัขที่ขับถ่ายไม่เป็นที่ อาจมีปัญหามาจากความผิดปกติของทางเดินอาหารก็ได้ หรือสุนัขตัวนั้นไม่ได้รับการฝึกให้ขับถ่ายเป็นที่อย่างเหมาะสม อาจถูกขังไว้จนไม่สามารถออกไปขับถ่ายที่ประจำได้ หรือในสุนัขที่มีน้ำลายไหลมากอาจเกิดจากการได้รับสารพิษหรือมีอาการคลื่นไส้ก็ได้ จำเป็นต้องตรวจแยกปัญหาทางสุขภาพออกไปก่อน 

     อย่างไรก็ดีเรามักพบว่า สุนัขที่มีปัญหาภาวะวิตกกังวลจากการถูกแยก แล้วมีพฤติกรรมทำลายข้าวของ ส่วนใหญ่จะเป็นที่ประตูหรือหน้าต่าง โดยอาจกัดแทะ ขุดฉีกพรม หรือสิ่งของที่มีกลิ่นตัวของเจ้าของหลงเหลืออยู่ เช่น รองเท้า รีโมทคอนโทล เสื้อผ้า ฯลฯ หากเป็นสุนัขที่เลี้ยงปล่อยนอกบ้าน ก็มักจะอยู่รอเจ้าของที่ประตูรั้ว บางตัวอาจพยายามปีนป่ายหรือพยายามหนีออกนอกบ้านเพื่อตามเจ้าของ

 

 

     การรักษาสุนัขที่ป่วยด้วยภาวะวิตกกังวลจากการถูกแยกนั้น อาจต้องใช้หลายวิธีร่วมกัน ทั้งการจัดการสิ่งแวดล้อมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (behavioral modification) และการรักษาทางยา เช่น ก่อนออกจากบ้าน 30 นาที เจ้าของอาจค่อย ๆ ปิดวิทยุ โทรทัศน์ ปิดไฟ หรือเครื่องใช้ไฟฟ้าต่าง ๆ ทำให้สุนัขมีอารมณ์สงบก่อนที่เจ้าของจะออกจากบ้าน  ไม่ควรปิดแล้วออกจากการแบบกะทันหันทันทีทันใด เพราะจะยิ่งกระตุ้นเร้าให้สุนัขเกิดความวิตกกังวล ค่อย ๆ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมโดยสร้างความคุ้นเคย หลีกเลี่ยงการพูดคุยหรือเล่นกันสุนัขก่อนออกจากบ้าน เพื่อให้สุนัขเรียนรู้ว่า ไม่ว่าเจ้าของจะอยู่บ้านหรือไม่อยู่บ้าน ก็ไม่ได้แตกต่างกันเลย และหากสุนัขสนใจของเล่น อาจเอาอาหารซ่อนไว้ในของเล่น แล้วให้สุนัขได้ใช้เวลาในการค้นหาอาหาร โดยการให้ของเล่นชนิดนี้จะได้ก็ต่อเมื่อเวลาที่เจ้าของไม่อยู่เท่านั้น

 

 

     ในช่วงที่เจ้าของอยู่บ้าน ก็ไม่ต้องใกล้ชิดกับสุนัขตลอดเวลา ถ้าสุนัขเรียกร้องความสนใจก็ไม่ต้องใจอ่อน เจ้าของจะมีปฏิสัมพันธ์กับสุนัขก็ต่อเมื่อเจ้าของสนใจเท่านั้น เพื่อสอนให้สุนัขเรียนรู้ว่าไม่ควรยึดติดกับเจ้าของมากเกินไป บางครั้งเจ้าของอาจทำการเดินไปที่ประตูแล้วกลับไปกลับมา ออกนอกบ้านแล้วกลับเข้ามา ค่อย ๆ เพิ่มระยะเวลานานขึ้นเรื่อย ๆ หรือทำท่าหยิบกุญแจบ้านแล้ววาง ฝึกให้สุนัขคุ้นเคยกับการออกนอกบ้าน ว่าการที่เจ้าของออกนอกบ้านนั้นเป็นเรื่องปกติ ประเดี๋ยวก็กลับมา การฝึกดังกล่าว ต้องเป็นไปในเชิงบวกเสมอ ไม่ควรทำโทษสุนัข

     ส่วนการรักษาทางยานั้นก็เพื่อบรรเทาความวิตกกังวลหรือเพื่อให้สุนัขสงบลงเท่านั้น ไม่ใช่การรักษาทางตรง ควรทำควบคู่กับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมด้วย เนื่องจากยาแต่ละตัวมีผลข้างเคียงไม่มากก็น้อย ดังนั้นการใช้ยาต้องอยู่ภายใต้คำแนะนำจากสัตวแพทย์อย่างเคร่งครัด

 

 

     ถึงตรงนี้เพื่อน ๆ ลองสำรวจดูสิครับว่า น้องหมาของเราตัวไหนมีปัญหาพฤติกรรมเช่นนี้บ้าง ถ้ามีก็ควรพาไปขอคำแนะนำกับคุณหมอได้นะครับ การรักษาภาวะวิตกกังวลจากการถูกแยกนี้ สามารถทำได้แต่อาจต้องใช้เวลาสักหน่อย ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการด้วย ยังพอมีเวลาครับ หวังว่าเทศกาลแห่งการท่องเที่ยวทีจะมาถึงนี้ น้องหมาของเพื่อน ๆ จะไม่ถูกทอดทิ้งให้อยู่กับภาวะวิตกกังวลนะครับ

 

 

บทความโดย หมอต้น ด็อกไอไลค์

น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์

www.dogilike.com 

http://family.dogilike.com/tonvet/

 

เนื้อหาบางส่วนอ้างอิงจาก
รศ.น.สพ.วิราช นิมิตสันติวงศ์. Canine Separation Anxiety.
ภาควิชาสรีรวิทยา คณสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 

 

รูปภาพประกอบ:

www.thedogwizard.com

www.1stpetnaturals.com

www.coolanimalworld.com

www.rhinebeckanimalhospital.com

www.safepetsuk.files.wordpress.com

www.extras.mnginteractive.com