ผมเขียนบทความในคอลัมน์ มุมหมอหมา มาก็หลายเรื่อง แต่ยังไม่เคยเขียนถึงเรื่องหนอนพยาธิแบบจริงจังสักที ทั้ง ๆ ที่เป็หนึ่งในโรคที่มีความสำคัญไม่แพ้กับโรคอื่น ๆ โดยเฉพาะในลูกสุนัขและสุนัขที่มีอายุมาก ครั้งนี้ได้โอกาสมาได้เขียนถึงโรคนี้ ด้วยเหตุก็เพราะว่า มีน้องหมาป่วยรายหนึ่งมารับการรักษา แล้วตรวจพบว่า เป็นโรคหนอนพยาธิในทางเดินอาหาร ถามไปถามมาก็พบว่า สุนัขบ้านนี้เจ้าของมักจะให้กินอาหารที่มีส่วนผสมของเนื้อสดเป็นประจำ แต่สุนัขที่ตรวจพบหนอนพยาธิเป็นลูกสุนัข คาดว่าจะติดจากแม่สุนัขมาอีกที สุนัขบ้านนี้จึงได้รับการถ่ายพยาธิทั้งบ้านและรอติดตามผลการรักษาต่อไป

 

 

     ด้วยเหตุนี้จึงอยากให้เพื่อน ๆ  มาทำความรู้จักกับหนอนพยาธิในทางเดินอาหารชนิดต่าง ๆ ของสุนัข รวมถึงวิธีการป้องกันไม่ให้เกิดโรคได้อย่างถูกต้อง โดยจะสรุปวงจรชีวิตของหนอนพยาธิ และอาการที่สุนัขป่วยแสดงออก เพื่อจะได้นำไปปรับใช้กันครับ

 

 

 

     พูดถึงหนอนพยาธิในทางเดินอาหารเป็นปรสิตภายในร่างกายของสุนัข ซึ่งมีหลายชนิด วันนี้ มุมหมอหมา ขอคัดเอาชนิดที่มีความสำคัญ พบได้บ่อย ๆ หรือมีความสำคัญทางสาธารณสุขมาเล่าให้เพื่อน ๆ ได้ทราบแล้วกันนะครับ ...ตามมาดูกันเลย

 

 

 

 

     เชื่อว่าเพื่อนๆ หลายคนคุ้นหูกับชื่อของหนอนพยาธิชนิดนี้นะครับ ก็อย่างที่รู้ ๆ กันว่า หนอนพยาธิชนิดนี้ติดต่อสู่คนได้ ผ่านการที่ถูกตัวอ่อนของหนอนพยาธินี้ที่ปนเปื้อนอยู่ตามสิ่งแวดล้อมชอนไชผ่านผิวหนังเข้าไป หรือไม่ก็ผ่านการกินอาหารที่ปนเปื้อนเข้าไป การติดต่อของน้องหมาก็เป็นแบบนี้เช่นกัน แต่ในลูกสุนัขก็สามารถติดต่อจากแม่สุนัขผ่านมาทางรกและทางน้ำนมอีกได้ด้วย 

 

 

     เมื่อตัวอ่อนพยาธิเข้าสู่ร่างก่ายแล้วก็จะไชไปเจริญเติบโตในร่างกาย ตามอวัยวะต่าง ๆ เช่น หัวใจ ปอด หลอดลม กล่องเสียง แล้วเข้าสู่ทางเดินอาหาร ไปโตเต็มวัยในลำไส้เล็ก คอยดูดเลือดและแย่งสารอาหารจากสุนัข ทำให้สุนัขอ่อนแอ เจริญเติบโตช้า ท้องเสีย อุจจาระสีดำ โลหิตจาง ไอ หายใจผิดปกติ หรืออาจพบรอยโรคที่ผิวหนังจากร่องรอยที่ตัวอ่อนของหนอนพยาธิไชผ่านเข้าไปครับ

 

 

 

     หนอนพยาธิชนิดนี้ก็สามารถชอนไชไปตามอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกายได้เช่นกันครับ เข้าสู่ร่างกายน้องหมาผ่านทางการกินตัวอ่อนเข้าไป โดยอาจจะรับผ่านการกินสัตว์ขนาดเล็ก ทั้งสัตว์น้ำ สัตว์เลื้อยคลาน หรือสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก จากนั้นก็จะเข้าไปฝังตัวในชั้นผนังของกระเพาะอาหาร ซึ่งร่างกายน้องหมาก็จะสร้าง granulomatous มาหุ้มรอบตัวหนอนพยาธิไว้ แล้วปล่อยไข่ออกมาสู่ทางเดินอาหาร ก่อนจะปะปนออกมากับอุจจาระอีกที

 

 

      เนื่องจากตัวอ่อนของหนอนพยาธิสามารถชอนไชไปตามอวัยวะต่าง ๆ ได้ จึงก่อให้เกิดความเสียหายแก่อวัยวะนั้น ๆ เช่น เกิดการอักเสบ แผลหลุม โพรง หรือเนื้อตาย ที่สำคัญยังเกิดก้อนเนื้องอกได้ โดยเฉพาะที่กระเพาะอาหาร น้องหมาอาจจะเกิดกระเพาะอาหารอักเสบตามมา  และมีอาการอาเจียนเรื้อรังครับ

 

 

 

 

     หนอนพยาธิชนิดนี้พบบ่อยในลูกสุนัข  เพราะสามารถติดผ่านรกได้ตั้งแต่อยู่ในท้อง หรือติดผ่านทางน้ำนมก็ได้ครับ ส่วนในสุนัขโตจะรับผ่านการกินอาหารที่ปนเปื้อนตัวอ่อนของหนอนพยาธิ ทั้งทางตรงและทางอ้อมผ่านจากการติดสัตว์ชนิดอื่นที่มีตัวอ่อนของพยาธิอยู่ เมื่อเข้าสู่ร่างกายแล้วก็จะไปตามอวัยวะต่าง ๆ แต่สุดท้ายก็จะได้เจริญเติบโตที่ลำไส้เล็ก สำหรับอาการก็จะทำให้น้องหมาอาเจียน ท้องเสีย อ่อนแรง เบื่อาหาร ท้องกาง เกิดการอักเสบที่ลำไส้ หรือมีอาการไอ หายใจลำบาก เนื่องจากปอดอักเสบตามมาได้ครับ

 

 

 

 

     หนอนพยาธิชนิดนี้ถึงจะมีชื่อว่า แส้ม้า แต่ก็ติดต่อมายังน้องหมาได้ด้วยนะครับ โดยติดจากการกินอาหารที่มีการปนเปื้อนของตัวอ่อนเข้าไป แล้วไปเข้าไปเจริญเติบโตในร่างกาย มักพบในลำไส้ส่วนไส้ตัน (caecum) โดยจะเข้าไปคอยดูดเลือดและแย่งสารอาหารจากสุนัข ทำให้สุนัขอ่อนแอ น้ำหนักลด ท้องเสียเรื้อรัง อุจจาระสีดำ โลหิตจาง ฯลฯ หนอนพยาธิชนิดนี้มีไข่ที่มีเปลือกหุ้มหนา ทำให้คงทนในสิ่งแวดล้อมได้ ได้นาน จนกว่าจะมีอุณหภูมิที่เหมาะสม (25-34 องศาเซลเซียส) จึงเข้าสู่ระยะติดต่อต่อไป

 

 

 

     หนอนพยาธิชนิดนี้มีความพิเศษตรงที่ สามารถเข้าไปเจริญเติบโตในแมลงปีกแข็งได้ จากนั้นก็จะถูกน้องหมากินตัวอ่อนเข้าไปผ่านทางโฮสต์กึ่งกลาง อย่างเช่นกบ เขียด นก ฯลฯ เมื่อเข้าไปสู่ร่างกายน้องหมาแล้ว จะชอบอาศัยอยู่ตามผนังหลอดอาหารและกระเพาะอาหารส่วนต้น จึงมีชื่อเรียกกอีกชื่อหนึงว่า พยาธิหลอดอาหาร ทำให้น้องหมามีอาการอาเจียน กลืนลำบาก อ่อนแรง น้ำหนักลด ฯลฯ ได้ครับ

 

 

 

 

     หนอนพยาธิชนิดนี้ก็มีความพิเศษเช่นกัน เพราะติดต่อมายังน้องหมาผ่านทางหมัด (flea) ที่มีตัวอ่อนอยู่ จากการที่น้องหมากินหมัดเข้าไป สุนัขที่มีพยาธิตืดหมัดอาจไม่แสดงอาการใด ๆ เพียงแต่มีอาการคันตามผิวหนัง ขนร่วงบริเวณกลางหลัง เนื่องจากแพ้น้ำลายหมัด หรืออาจมีการคันรอบทวาร โดยมักจะเอาก้นไถไปกับพื้น เจ้าของอาจจะสังเกตเห็นว่าสุนัขที่ป่วยจะถ่ายเอาหนอนพยาธิออกมาเป็นปล้องสีขาว ปะปนมากับอุจจาระ

 

 

 

 

     หนอนพยาธิชนิดนี้เป็นโรคสำคัญทางสาธารณสุข เพราะติดต่อมาสู่คนได้ด้วย แต่ส่วนใหญ่ทั้งคนและสุนัขจะติดต่อมาจากโฮสต์กึ่งกลาง อย่างพวกสัตว์น้ำที่กินเข้าไปแบบดิบ ๆ แล้วจะเข้าไปก่อโรคที่ตับและท่อน้ำดี ทำให้เกิดตับอักเสบ ท่อน้ำดีอุดตัน มะเร็งที่ท่อน้ำดี หากเป็นเรื้อรังก็จะทำให้เกิดตับโต ตับวายตามมาได้ครับ

 

 

 

 

 

     1 รักษาความสะอาดในบริเวณที่อยู่ของสุนัข อาจจะล้างหรือถูพื้นด้วยน้ำยาทำความสะอาดบ่อย ๆ อย่างน้อยทุก 1-2 วันต่อครั้ง ขึ้นกับความสกปรก และต้องทำให้พื้นนั้นแห้งอยู่เสมอด้วย

     2 ไม่ให้สุนัขอยู่ในที่มีความเสี่ยง เช่น ตามแหล่งน้ำขัง ดินโคลน ฯลฯ หลีกเลี่ยงการกินอาหารดิบ หมั่นป้องกันปรสิตภายนอกร่างกายให้สุนัขด้วย เพราะหมัดหรือแมลงบางชนิด ก็เป็นพาหะของหนอนพยาธิได้ รวมถึงฝึกสุนัขไม่ให้มีนิสัยคุ้ยเขี่ยกองขยะและเลียตามพื้นที่สกปรกด้วย

     3 หมั่นถ่ายพยาธิให้สุนัขอยู่เสมอ อย่างน้อยทุก ๆ 3-6 เดือน ขึ้นกับรูปแบบการเลี้ยงดูของสุนัข และความเสี่ยงในการได้รับหนอนพยาธิ หากมีความเสี่ยงมาก เช่น เลี้ยงพบพื้นดิน ให้กินอาหารที่ปรุงไม่สุก จะต้องได้รับการถ่ายพยาธิบ่อยมากขึ้น

     4 ลูกสุนัขควรได้รับการถ่ายพยาธิตั้งแต่อายุ 3-4 สัปดาห์ขึ้นไป และหลังจากนั้นทุก ๆ 2-4 สัปดาห์ ไปจนกว่าจะมีอายุ 3 เดือน ทั้งนี้ขึ้นกับดุลพินิจของสัตวแพทย์

     5 สำหรับแม่สุนัขควรได้รับการถ่ายพยาธิก่อนผสมพันธุ์ หากตรวจพบหนอนพยาธิในระหว่างการตั้งท้อง จะต้องได้รับยาถ่ายพยาธิที่มีความปลอดภัยต่อการตั้งท้อง ตัวแม่ และลูกในท้อง โดยให้สัตวแพทย์เป็นผู้พิจารณา

     6 หากแม่สุนัขที่กำลังเลี้ยงลูก เกิดป่วยเป็นโรคหนอนพยาธิ แนะนำให้งดให้นมลูกไปก่อน เพราะหนอนพยาธิบางชนิดติดต่อมาสู่ลูกผ่านน้ำนมที่กินได้ เช่น พยาธิปากขอ

     7 เจ้าของต้องหมั่นพาสุนัขไปตรวจอุจจาระเพื่อหาหนอนพยาธิ อย่างน้อย ๆ ทุก 6 เดือน อย่างไรก็ดีการตรวจไม่พบนั้น ไม่ได้หมายความว่าสุนัขของเราไม่ป่วย  บางครั้งสุนัขอาจติดหนอนพยาธิแต่กลับไม่แสดงอาการ ซึ่งยังคงมีสามารถเป็นพาหะนำหนอนพยาธิไปติดต่อยังสุนัขตัวอื่น ๆ หรือติดต่อมายังคนได้ด้วย

 

 

     การที่สุนัขติดหนอนพยาธิไม่เพียงแต่ก่อให้เกิดอาการของโรคนี้เท่านั้น บางครั้งอาจเป็นสาเหตุทำให้เกิดโรคอื่น ๆ ตามได้ด้วย เช่น สุนัขที่ติดพยาธิใบไม้ตับ อาจจะก่อให้เกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดีตามมา หรือลูกสุนัขที่ป่วยติดเชื้อไวรัสลำไส้อักเสบติดต่อมักจะเกิดร่วมกับการมีหนอนพยาธิได้ด้วย ดังนั้นการป้องกันพยาธิให้กับสุนัขที่เราเลี้ยงจึงมีความสำคัญเป็นอย่างมาก จะละเลยเสียไม่ได้ ยิ่งบ้านไหนที่เลี้ยงสุนัขด้วยอาหารดิบด้วยแล้ว จะมีความเสี่ยงมากขึ้นจำเป็นต้องให้ความสำคัญมากขึ้นเช่นกันครับ

 

 

 

 

 

บทความโดย : หมอต้น ด็อกไอไลค์

น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์

www.dogilike.com 

http://family.dogilike.com/tonvet/

 

 

รูปภาพประกอบ :

 

http://www.aerodromesoftware.com/wp-content/uploads/2016/01/Easy-ways-to-deworm-your-pet-dog1.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/Hookworms.JPG

http://drnelsonsveterinaryblog.com/wp-content/uploads/2014/07/Roundsworms-dog.jpg

https://i.ytimg.com/vi/UnLumXP14c4/hqdefault.jpg

http://media.tractorsupply.com/is/image/TractorSupplyCompany/wormprotection?$360$

http://archive.vetknowledge.com/files/images/Pet-library-pill-dog-place-.jpg