ทุก ๆ ปีเมื่อสิ้นสุดปีเก่าเข้าสู่ปีใหม่ นอกจากจะเป็นการก้าวข้ามศักราชใหม่แล้วยังถือเป็นการเปลี่ยนแปลงของปีนักษัตรด้วย ซึ่งปี พ.ศ. 2561 (ค.ศ 2018) นี้ ก็เป็นปีของนักษัตรสุนัขหรือที่เราเรียกกันว่า "ปีจอ" นั่นเอง เหตุใดน้องหมาสัตว์เลี้ยงสุดแสนน่ารักของมนูษย์ ถึงมาเป็นหนึ่งในปีนักษัตร...วันนี้เรามาย้อนรอยตำนานตามมาที่มากันครับ

 

 

 

     โลกเราเป็นหนึ่งในระบบสุริยจักรวาล นอกจากจะหมุนรอบตัวเองแล้วยังโคจรรอบดวงอาทิตย์ด้วย ซึ่งการโคจรรอบดวงอาทิตย์นั้น จะใช้เวลาโคจร 1 รอบราว 365 วัน 6 ชั่วโมง 9 นาที และอีก 9.5 วินาที ในขณะเดียวกันโลกนั้นเอง โลกก็โคจรผ่านกลุ่มดาวนักษัตรหนึ่งไปยังอีกนักษัตรหนึ่งโดยใช้ระยะเวลาเท่ากันนี้ด้วย ความคิดเรื่องดาว 12 นักษัตรนี้ประเทศต่าง ๆ ในโลกทางตะวันออกไม่ว่าจะเป็นไทย จีน ญี่ปุ่น หรือเวียดนามก็ตาม ล้วนรับแนวคิดผ่านมาจากอินเดีย ซึ่งได้กล่าวถึงดาราจักรทางช้างเผือกทั้ง 12 นักษัตร ในทางดาราศาสตร์เราจัดเป็นกลุ่มดาวฤกษ์ที่รวมตัวกันเรียกว่า Cluster โดยนำสัตว์ที่ใกล้ชิดกับมนุษย์มาเป็นตัวแทนประจำกลุ่มดาวฤกษ์ดังกล่าว นักโหราศาสตร์เชื่อว่ากลุ่มดาวฤกษ์เหล่านี้ทีอิทธิพลต่อต่อโลกของเรา ธรรมชาติ และตัวบุคคล จึงเกิดเป็นที่มาของคำทำนายต่าง ๆ ที่เราคงจะได้พบเห็นกันอยู่เป็นประจำทุกปี

 

 

 

 

     สุนัข เป็นสัตว์ที่ถูกยกขึ้นมาเป็นหนึ่งในตัวแทนของ 12 นักษัตร ซึ่งแต่ละประเทศมีนิทานเล่าขานถึงที่มาของสัตว์แต่ละชนิดแตกต่างกันไป ล้วนแล้วแต่ไม่ใช่เรื่องจริง อย่างในประเทศจีนบางตำนานเล่าถึงที่มาของนักษัตรว่า ครั้งหนึ่งเทพเจ้าได้พูดเชิญสัตว์ทั้งหลายมาอวยพรปีใหม่ ใครมาก่อนจะกำหนด 12 นักษัตรตามลำดับ เจ้าวัวรู้ว่าเดินช้าเลยล่วงหน้ามาก่อนตั้งแต่เที่ยงคืนของวันส่งท้ายปี พอเจ้าหนูเห็นก็เลยกระโดดขึ้นหลังวัว เมื่อมาถึงวัวก็ส่งเสียงเรียกเทพเจ้าก็ออกมาเปิดประตูให้ เจ้าหนูรีบกระโดดลงมาจากหลังวัวและวิ่งไปหาเทพเจ้าก่อน หนูเลยได้เป็นนักษัตรที่ 1 ตามมาด้วยวัว จากนั้นสัตว์อื่น ๆ ก็ทยอยมาตามลำดับจนถึงลำดับที่ 11 นั่นก็คือ สุนัข และหมูเป็นลำดับสุดท้าย ส่วนแมวนั้นไม่ได้ถูกให้เป็นนักษัตร เนื่องจากถูกหนูหลอกให้มาอีกวัน เมื่อมาถึงก็สายไปเสียแล้ว แมวจึงแค้นใจหนูมาก นับแต่นั้นเป็นต้นมาเมื่อแมวเจอหนูทีไรก็จะไล่จับทุกที

 

 

 

 

 

     แต่บางประเทศก็ใช้สัตว์บางชนิดแทนสัตว์อีกชนิด เช่น เวียดนามจะใช้ควายแทนวัวในนักษัตรปีฉลู และใช้แมวแทนกระต่ายในนักษัตรปีเถาะ เป็นต้น เรื่องนี้การใช้สัตว์เป็นตัวแทนในปีนักษัตรนี้ สมเด็จพระบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ทรงวินิจฉัยถึงเหตุที่เอาชื่อสัตว์มาใช้เรียกเป็นชื่อปีไว้ ซึ่่งพอจะสรุปใจความได้ว่า “การที่เอารูปสัตว์มาเป็นเครื่องหมายแทนสิ่งอื่นมีประโยชน์ให้จำสิ่งนั้นได้ง่าย เป็นภาษาสากลที่แม้จะต่างชาติต่างภาษาก็เข้าใจได้ตรงกัน" 

 

 

 

 

     สุนัขมีบทบาทกับมนุษย์มาแต่ครั้งโบราณ ผ่านตำนาน นิทาน และพิธีกรรมต่าง ๆ บางความเชื่อยกย่องสุนัขเป็นบรรพบุรุษของมนุษย์ เป็นผู้นำความเจริญมาสู่มนุษย์ อย่างนิทานเรื่อง หมา 9 หาง เมื่อมีหมาตัวหนึ่งที่ขึ้นไปบนสวรรค์เอาหางจุ่มในกองข้าว เพื่อเอาพันธุ์ข้าวมาให้มนุษย์ปลูก จึงโดนเทวดาฟันหางขาดไป 8 หาง นับแต่นั้นมาหมาจึงมีหางเดียว นอกจากนี้การขุดค้นพบโครงกระดูกมนุษย์โบราณยังพบเห็นโครงกระดูกสุนัขที่ถูกฝังร่วมอยู่ด้วย คุณสุจิตต์ วงษ์เทศ ผู้เขียนหนังสือเรื่อง คนไทยอยู่ที่นี่ ที่อุษาคเนย์ ได้กล่าวไว้ในหนังสือว่า "สุนัข คือสัตว์บูชายัญสมัยโบราณ ในสมัยของราชวงศ์ซางในภาคกลางของประเทศจีน ที่นั่นมีประเพณีฝังศพสุนัขพร้อมกับคนตาย" ในแถบอุษาคเนย์ก็มีเช่นกัน อย่างในปี พ.ศ. 2547 มีการขุดสำรวจแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง จ. อุดรธานี พบโครงกระดูกสุนัขร่วมกับโครงกระดูกมนุษย์ด้วย ในขณะที่บางกลุ่มชนต่างยกย่องสุนัข มีพิธีบวงสรวงรูปปั่นสุนัข ในทางตรงกันข้ามบางกลุ่มชนก็ใช้สุนัขเป็นเครื่องเซ่นสังเวยแด่เทพเจ้าที่พวกเขานับถืออยู่เช่นกัน เราจะเห็นว่ามนุษย์กับสุนัขมีความผูกพันธ์กันมาช้านานในแง่มุมต่าง ๆ จึงไม่แปลกที่สุนัขจะถูกหยิบยกมาเป็นหนึ่งใน 12 นักษัตรในปฏิทิน