ธรรมชาติของมนุษย์มักหยิบยกเอาสิ่งใกล้ตัวมาเปรียบเทียบกับเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น แน่นอนว่าสุนัขเป็นสัตว์ที่อยู่คู่กับมนุษย์มาอย่างยาวนาน จึงไม่แปลกที่เราจะเอาสุนัขมาใช้เปรียบเทียบกับสิ่งต่าง ๆ ในรูปของสำนวน สุภาษิต หรือคำพังเพย แต่เป็นที่น่าสังเกตอยู่อย่างหนึ่งก็คือว่า มนุษย์มักจะเปรียบเทียบสุนัขไปในทางด้านลบ เช่นถ้าใครมาพูดถึงเราว่า ใจหมา ชาติหมา หรือ ปากหมา อาจจะมีเรื่องไม่ดีตามมาก็เป็นได้ ทำไมเราถึงมองน้องหมาไปในด้านนั้น วันนี้เรามาดูมุมมองของมนุษย์ที่มีต่อน้องหมา ผ่านสำนวนในภาษาต่าง ๆ กันครับ

 

 

 

 

 

     ภาษาไทยเรามีสำนวนเกี่ยวกับหมาอยู่มากมาย และเป็นที่น่าสังเกต ว่าส่วนใหญ่จะนำหมามาเปรียบเทียบไปในทางไม่ดี หากใครถูกด่าหรือกล่าวหาว่าเป็น หมา ก็อาจจะโกรธขึ้นมาได้ คำเหล่านี้บ้างได้มาจากการสังเกตพฤติกรรมของสุนัข บ้างได้มากจากลักษณะภายนอก มุมมอง คติ และความเชื่อที่เรามีต่อสุนัข อย่าง หมาลอบกัด คือ การกระทำที่ชอบทำร้ายผู้อื่นลับหลัง ไม่กล้าที่จะทำต่อหน้า หมาหมู่ คือ กลุ่มคนที่มักรวมตัวกันเพื่อมาทำร้ายกับคนคนเดียว หมาหวงก้าง คือ การหวงในสิ่งที่ตนเองเคยใช้ประโยชน์ และป้องกันคนอื่นไม่ให้เข้ามาใช้ประโยชน์ได้ มักใช้ในเชิงหวงในคนรักหรือสิ่งของ หมาจนตรอก คือ การลุกขึ้นสู้ เมื่อมีเหตุจวนตัว ไม่มีหนทางที่จะหลบหนีได้แล้ว หรือไม่อาจหลบเลี่ยงต่อไปได้แล้ว จึงหันกลับมาต่อสู้เพื่อปกป้องตัวเองและให้ตัวเองได้รอด หมาเดือนสิบสอง คือ สำนวนที่มักใช้เปรียบเทียบกันคน ที่มีพฤติกรรมสำส่อน เป็นในเชิงการประชดประชัน โดยเปรียบเทียบกับการสังเกตพฤติกรรมของสุนัขที่มักจะติดสัดในช่วงเดือนสิบสอง (แต่ความจริงแล้วสุนัขติดสัดในเฉลี่ยปีละ 1-2 ครั้ง ไม่จำเป็นต้องเดือนสิบสอง) เหล่านี้เป็นสำนวนไปไทย ๆ ที่นำสุนัขมาให้ ซึงจะสังเกตได้ว่ามักเป็นไปในเชิงแง่ลบ 

 

 

 

 

 

     ภาษาญี่ปุ่นก็มีสำนวนเกี่ยวกับสุนัขอยู่เช่นกัน อย่างสำนวน หมาเห่าจากที่ไกล เป็นการเปรียบเทียบ ถึงคนที่ขี้ขลาด ชอบนินทาคนอื่นลับหลัง แต่พออยู่ต่อหน้าก็มักจะกลัว และไม่กล้าทำอะไรกับคนคนนั้น เป็นการเอาพฤติกรรมตามธรรมชาติของสุนัขมาเปรียบเทียบ เพราะสุนัขบางตัวก็ชอบเห่าคนอื่นจากที่ไกล แต่พอคนเดินมาใกล้ ๆ ก็ไม่กล้าที่จะเห่า สำนวนนี้เป็นการประชดประชัดในเชิงลบ โดยหยิบยกพฤติกรรมของน้องหมามา แต่ก็มีบางสำนวน อย่างเช่น 犬も朋輩鷹も朋輩 แปลตามตัวว่า สุนัขเป็นเพื่อนร่วมงาน เหยี่ยวก็เป็นเพื่อนร่วมงาน ซึ่งเป็นการเปรียบเทียบในเชิงที่ว่าไม่ว่าจะเป็นสุนัขหรือเหยี่ยว แม้จะแตกต่างกันก็ตาม แต่เมื่อทำงานร่วมกันแล้ว ต่างก็เป็นเพื่อนร่วมงานกัน สะท้อนสังคมญี่ปุ่นที่ในเรื่องของความสามัคคีกันของคนในสังคม หรือการร่วมมือกันของพวกพ้องในองค์กรเพื่อให้งานที่ทำอยู่บรรลุเป้าหมาย โดยในสำนวนนี้เปรียบเทียบเหยี่ยวเป็นสัตว์ที่อยู่ที่สูง ต่างกับสุนัขที่เป็นสัตว์ที่อยู่ในที่ต่ำ แต่ทั้งเหยี่ยวและสุนัขต่างก็เป็นเพื่อนร่วมงานกันได้

  

 

 

 

     ภาษาจีนมีการพูดถึงสุนัขค่อนข้างมากเช่นกัน และก็มีการนำสุนัขมาใช้เปรีบเทียบในสำนวนด้วย โดยตีความหมายไปในเชิงทางลบเสียส่วนมาก แม้ว่าสุนัขจะเป็นหนึ่งในนักษัตรก็ตาม แต่สุนัขก็มักจะปรากฎในด่า เช่น ชาติหมา คือคำด่าที่แสดงถึงการดูถูกเหยียดหยามอย่างรุนแรง หมาขโมย 狗偷 คือ ใช้เปรียบเทียบพวกที่ชอบลักเล็กขโมยน้อย  บางคำก็มีการเติมคำว่า หมา เข้าไป เพื่อให้มีความหมายในการด่าหรือเชิงเหยียดหยาม เช่น 狗官 เจ้าหน้าที่หมา คือ คำใช้เรียกข้าราชการหรือเจ้าหน้าที่ที่ชั่วช้าเลวทราม เป็นพวกทรยศหรือเป็นกบฏต่อบ้านเมือง หรืออย่างสำนวน หมาจับหนู เป็นการเปรียบเทียบคนที่ทำนอกคำสั่ง หรือคนที่ไม่ทำตามหน้าที่ของตัวเองแต่ไม่ยุ่งกับหน้าที่ของคนอื่น หมากัดพระจันทร์ ใช้เรียกคนที่ไม่รู้จักที่ต่ำที่สูง ไม่รู้จักเด็กไม่รู้จักผู้ใหญ่ ไม่มีความเคารพผู้ใหญ่ นั่นก็คือพวกที่ไม่รู้จักประมาณตนนั่นเอง จะเห็นได้ว่าสำนวนเกี่ยวกับหมาในภาษาจีนนั้นค่อนข้างไปในเชิงลบเสียส่วนมาก แต่ความจริงแล้ว สุนัข เองก็เป็นสัตว์ที่ชาวจีนผูกพันมาช้านาน ใน 12 ปีนักษัตร สุนัขถือเป็นสัตว์มงคล ชนกลุ่มน้อยบางกลุ่มเคารพและบูชาสุนัข อย่างชาวจ้วงในมณฑลกวางสี มักจะตั้งรูปปั้นสุนัขไว้ปากทางเข้าหมู่บ้าน เพราะสุนัขเป็นผู้บันดาลข้าวมาให้

 

 

 

 

 

     ภาษาอังกฤษก็มีสำนวนที่เกี่ยวกับหมาเหมือนกัน แต่จะมีความหมายที่หลากหลายทั้งในแง่บวกและแง่ลบ อย่าง dog eat dog ใช้เปรียบเทียบสถานการณ์ที่มีการแข่งกันสูง มีการแก่งแย่งชิงดี มีความเห็นแก่ตัว ต่างคนก็ต่างทำเพื่อหาผลประโยชน์เข้าหาตนเอง หรือ die like a dog ใช้เปรียบเทียบกับเรื่องที่ไร้ค่า การทำอะไรที่ไร้ค่า เหมือนคนตายที่ไร้ค่า ไม่มีเกียรติ ไม่ต่างอะไรกับหมาข้างถนน ในทางตรงกันข้ามภาษาอังกฤษก็มีสำนวนที่เกี่ยวกับหมาในแง่บวกเหมือนกัน work like a dog ในเปรียบเทียบคนที่ทำงานหนัก ขยันขันแข็ง เหมือนอย่างสุนัขที่มีความมุ่งมั่นในการทำหน้าที่ตามที่ได้รับคำสั่งมา หรือ to be like a  dog with a bone เป็นการพูดถึงคนที่มีความหนักแน่น ยืนหยัด เสียงแข็ง ไม่ยอมแพ้ ไม่ต่างกันสุนัขที่คาบกระดูกไม่ยอมปล่อย หรือ อาจจะใช้ในแง่ที่ต้องการสื่อว่า เป็นคนที่ดึงดัน ไม่ยอมหยุดคิดหรือหยุดกระทำให้เรื่องใดเรื่องหนึ่งง่าย ๆ

 

 

 

 

     อาจกล่าวได้ว่า ความคิดและวัฒนธรรมของชนชาติหนึ่ง ๆ มักจะแอบแฝงหรือสะท้อนอยู่ในภาษาอย่างแยกกันไม่ออก ทัศนคติที่เรามองอะไรก็ตาม ก็ย่อมสะท้อนออกมาในแง่มุมนั้น และสุนัขก็มักเป็นตัวแทนของความคิดของคนในแทบจะทุกสังคม ซึ่งบางสังคมอาจนำมาเปรียบเทียบกันในเชิงลบ แต่บางสังคมก็อาจจะมีมุมมองที่ตรงกันข้ามไป ความหมายแฝงของสุนัขในแต่ละสังคมนั้นไม่เหมือนกัน บ้านเราอาจจะถูกหยิบยกมาเปรียบเทียบในแง่ลบ ในบางที่อาจจะหยิบยกในแง่บวก ทั้งนี้ก็ต้องดูบริบทด้วย เพราะคำคำเดียวกันอาจมีความหมายไม่เหมือนกัน แน่นอนว่าภาษานั้นย่อมมีการเปลี่ยนแปลงกันไปตามยุคตามสมัย เมื่อมุมมองของคนนั้นเปลี่ยนไป  

บทความโดย : Dogilike.com
www.dogilike.com

เนื้อหาอ้างอิงบางส่วนจาก :

รูปภาพประกอบบางส่วน :