ต่อเนื่องจากคอลัมน์ "มุมหมอหมา" ในสัปดาห์ที่แล้ว ที่ผมได้นำเรื่องของ 10 สถานการณ์ฉุกเฉิน ที่ต้องรีบพาน้องหมาไปหาหมอ มาเล่าให้ฟังกันไป 5 สถานการณ์แรกแล้ว ... วันนี้ผมก็มีอีก 5 สถานการณ์ฉุกเฉินที่เหลือมาเล่าให้ฟังกันต่อครับ

     มาดูรายละเอียดและวิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้นกันดีกว่าครับว่า ถ้าหากเกิดสถานการณ์เหล่านี้ขึ้นกับสุนัขของเรา เราจะต้องทำอย่างไรบ้าง ...

1. คลอดลูกไม่ออก

       เป็นสถานการณ์ที่น้องหมาไม่สามารถเบ่งลูกออกมาได้ถ้าไม่ได้รับการช่วยเหลือ โดยสถานการณ์นี้อาจะเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ เช่น

    - แม่สุนัขมีช่องเชิงกรานแคบ

     - แม่สุนัขเคยกระดูกเชิงกรานหัก

     - แม่สุนัขที่ไม่มีแรงเบ่งลูกออกมา หรือเบ่งมากจนหมดเรี่ยวแรง

     - ตัวของลูกที่มีขนาดใหญ่ เช่น พันธุ์บลูด็อก

     - ลูกสุนัขอาจคลอดผิดท่าลำตัวขวางเชิงกราน

     - ลูกสุนัขตายก่อนคลอด

     - ลูกสุนัขมีรูปร่างผิดธรรมชาติ

        เราสังเกตอาการคลอดยากได้โดย การที่มีของเหลวสีเขียวไหลจากช่องคลอดนาน 2 ชั่วโมงแล้ว แต่ไม่มีการเบ่งลูกออกมา น้องหมาพยายามเบ่งนานกว่า 2 ชั่วโมง หรือเบ่งแบบรุนแรงต่อเนื่องกัน 30 นาที แล้วก็ยังไม่ลูกออกมา ระยะเวลาการเบ่งลูกตัวนี้ห่างจากลูกตัวที่แล้วนานกว่า 2 ชั่วโมง หรือพบอวัยวะของลูกโผล่ออกมาบางส่วนแล้วก็ยังไม่มีตัวลูกออกมา

       ถ้าเราพบอาการเหล่านี้ข้อใดข้อหนึ่งให้ถือว่าน้องหมาคลอดลูกยากครับ ต้องได้รับการช่วยเหลือโดยเร่งด่วน เราอาจสวมบทบาทเป็นหมอตำแยช่วยทำคลอดให้น้องหมาได้ โดยช่วยดึงตัวลูกออกมาตามจังหวะแรงเบ่งของแม่ แต่ถ้าดึงแล้วลูกไม่ออกมา ก็อย่าฝืนออกแรงนะครับ เพราะอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ ให้รีบนำตัวส่งพบคุณหมอโดยด่วนจะดีกว่า

2. ไส้ทะลัก ตาถลน

       สถานการณ์แบบนี้ใครเห็นคงต้องตกใจ ไส้ทะลักแบบปลิ้นออกมาทางรูทวาร มักเกิดกับน้องหมาที่ท้องเสียบ่อยๆ เบ่งถ่ายรุนแรง อีกแบบเกิดจากอุบัติเหตุจนเกิดแผลที่หน้าท้องไส้ไหลออกมา

     ส่วนตาถลนเกิดจากการทะเลาะต่อสู่กัน ในกรณีนี้น้องหมาพันธุ์หน้าสั้นมีความเสี่ยงมากครับ บางรายอาจมีแผลที่กระจกตาด้วย

     ถ้าเราพบไส้ทะลักหรือตาถลนให้ใช้ผ้าชุบน้ำสะอาดพันกดไว้ โดยพยายามอย่าให้อวัยวะเหล่านั้นหลุดออกมามากเกินไป แล้วรีบพาไปหาคุณหมอ

3. ไข้สูงจัด ตัวเย็นจัด

       โดยปกติแล้วอุณหภูมิร่างกายของน้องหมาอยู่ที่ 100.5-102.5 ^๐F เมื่อน้องหมามีไข้ จะหายใจเร็วขึ้น เพื่อรับเอาอากาศที่เย็นกว่าเข้าร่างกาย ลิ้นและเหงือกมีสีแดงเข้ม มีน้ำลายมากและเหนียวข้น จมูกแห้ง อาจมีภาวะขาดน้ำร่วมด้วยได้ สาเหตุของการเกิดอาหารไข้สูงจัด ตัวเย็นนั้นอาจเกิดได้จาก การที่อากาศร้อนแล้วถูกขังไว้ในรถยนต์ หรือถูกมัดปากในขณะที่เป่าขน รวมไปถึงน้องหมาพันธุ์หน้าสั้นที่ระบบหายใจไม่ดีและมีปัญหาอ้วนร่วมด้วย หากอุณหภูมิร่างกายสูงเกินกว่า 106 ^๐F จะทำให้ช็อกได้

       วิธีการลดไข้ทำได้โดย การพาสุนัขมาอยู่ในที่เย็นกว่ามีอากาศถ่ายเทสะดวก เช่น ในห้องแอร์ ใช้ผ้าชุบน้ำหรือน้ำเย็น เช็ดตามตัวเน้นตามข้อพับ ขาหนีบ ปลายเท้า และฝ่าเท้า หรือใช้แอลกอฮอล์พ่นที่ฝ่าเท้า บางทีอาจต้องใช้น้ำเย็นหรือน้ำแข็งสวนทางทวารเพื่อลดอุณหภูมิอย่างรวดเร็ว 

       ในทางตรงกันข้ามถ้าร่างกายมีอุณหภูมิต่ำ จะทำให้ซึม ตัวสั่น นอนขดตัว สาเหตุอาจเกิดจากอยู่ในที่หนาวเย็น ตัวเปียก จมน้ำ มีภาวะติดเชื้ออยู่ในขณะและหลังจากการวางยาสลบ หรือเป็นลูกสุนัขเพิ่งคลอดมาใหม่ๆ เราสามารถช่วยได้โดย เช็ดตัวให้แห้ง ใช้เครื่องเป่าขนเป่า เปิดไฟกก ห่มผ้า ประคบตัวด้วยถุงน้ำร้อน หรือใช้ผ้าชุบน้ำอุ่นเช็ดตามตัว เน้นข้อพับ ขาหนีบ ฝ่าเท้า ถ้าอุณหภูมิต่ำกว่า 96 ^๐F  จะเป็นอันตรายต่อชีวิต ควรรีบปฐมพยาบาลก่อน หลังจากน้องหมากลับมาอยู่ในสภาพปกติแล้ว จึงควรนำมาหาคุณหมอเพื่อตรวจวินิจฉัยและรักษาต่อไป

 4. ท้องอืด พุงกาง

     สาเหตุของพุงกางเกิดได้ตั้งแต่มีอาหาร (Food) มีอุจจาระ (Feces) มีน้ำ (Fluid) มีแก๊ส (Flatus) หรือมีลูก (Fetus) อยู่ในท้อง จำง่าย ๆ ว่า “5 F” ปกติน้ำจะไม่สะสมในช่องท้อง ยกเว้นมีแผลในช่องท้อง อวัยวะฉีกขาด เลือดตกใน หรือเกิดจากโรคเรื้อรังบางโรคที่ทำให้มีน้ำไปสะสมในช่องท้อง เราทราบได้ว่ามีน้ำสะสมในช่องท้องโดย วางฝ่ามื้อขนาบลงบนข้างท้องน้องหมาทั้ง 2 ข้าง แล้วลองเคาะที่ผนังท้องข้างหนึ่ง จะพบว่ามีแรงกระเพื้อมของน้ำไปกระทบกับมืออีกข้างหนึ่งของเรา การที่มีน้ำสะสมในช่องท้องมากอาจไปเบียดช่องอกทำให้น้องหมาหายใจลำบากได้ ต้องไปให้คุณหมอช่วยเจาะระบายน้ำออกผ่านหน้าท้อง

    ส่วนอีกกรณีหนึ่งคือมีแก๊สสะสมในกระเพาะหรือสำไส้ แก๊สอาจจะเกิดจากอาหารที่ไม่ย่อยหมักหมมจนเกิดแก๊ส หรือน้องหมาที่อ้าปากหอบสูดเอาอากาศเข้าไปสะสมในกระเพาะ ที่ร้ายกว่านั้น คือ กระเพาะที่ขยายแล้วเกิดการบิดหมุน เรียกว่า Acute Gastric Dilatation and Volvolus (GDV) มักพบกับตัวที่มีนิสัยกินอาหารเร็วและปริมาณมากๆ แล้วไปวิ่งหรือนอนกลิ้งแบบเอาสันหลังเป็นจุดหมุน เสี่ยงมากในน้องหมาที่มีอกแคบและลึก เราสามารถทราบว่ามีแก๊สสะสมอยู่โดย สังเกตเห็นว่าพุงกางขยายขึ้นคล้ายเวลาเป่าลูกโป่ง ถ้าเราลองเคาะดูจะรู้สึกเช่นเดียวกับเวลาเราเคาะลูกโป่งหรือตีกลอง น้องหมาจะเจ็บมากเมื่อเราเคาะ หากเกิดเหตุการณ์เช่นนี้ให้รีบพาน้องหมาไปหาคุณหมอทันที

5. ปวดอย่างรุนแรงและเฉียบพลัน

      สถานการณ์นี้จะพบว่าน้องหมาจะเกร็ง ตัวสั่น กระวนกระวาย ร้องคราง เห่า หอน หายใจหอบ จับหรือแตะจะเจ็บปวดมาก ซึ่งมีสาเหตุมากมาย ได้แก่ ตกจากที่สูง รถชน กระดูกหักแบบมีกระดูกโผล่ออกมา มีบาดแผลขนาดใหญ่ มีบาดแผลทะลุช่องอกหรือช่องท้อง ปัสสาวะไม่ออก กระเพาะปัสสาวะแตก มดลูกแตก กระเพาะอาหารบิดและหมุน ผนังช่องท้องอักเสบ เป็นต้น ถ้ามีอาการปวดเนื่องจากสาเหตุเหล่านี้อย่างใดอย่างหนึ่งให้รีบพาส่งคุณหมอเพื่อวินิจฉัยและรักษาต่อไป

     ก็ครบถ้วนกระบวนความกับ 10 สถานการณ์ฉุกเฉินที่ผมได้รวบรวมมานำเสนอแล้วนะครับ ต่อไปนี้เพื่อนๆ คงจะแยกแยะได้แล้วว่าอะไรฉุกเฉินอะไรไม่ฉุกเฉิน ... ถ้าหากน้องหมาของเราตกอยู่ในสถานการณ์ฉุกเฉิน สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ การปฐมพยาบาลนะครับ เพราะการปฐมพยาบาลจะช่วยผ่อนหนักให้เป็นเบาได้

   บ่อยครั้งที่ผมพบน้องหมาเสียชีวิตก่อนมาถึงโรงพยาบาล เป็นที่น่าเสียดายมากครับที่ไม่สามารถช่วยอะไรได้เลย ... ส่วนในสัปดาห์หน้า ใครที่กำลังจะพาน้องหมาไปเล่นน้ำหรือเที่ยวทะเล ผมก็มีสาระความรู้ดีๆ เกี่ยวกับการข้อปฏิบัติที่ถูกต้องเมื่อน้องหมาจมน้ำ มาฝากเพื่อนๆ กันครับ ส่วนเราจะมีวิธีช่วยเหลือน้องหมาได้อย่างไรนั้น ต้องไปติดตามอ่านได้ใน "มุมหมอหมา" ในสัปดาห์หน้าครับ

รูปภาพประกอบ:
ภาพที่ 2 , 4 และ 5 โดย Dogilike.com
ภาพที่ 1 , 3 และ 6
http://tropicalvetworld.com/?p=2002
http://www.bocaratontribune.com/tri-county-shelter-dealing-with-animal-emergencies/
http://cute-n-tiny.com/tag/cast/