โดย: Tonvet

การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

มาเรียนรู้เรื่องการทำหมันในน้องหมากันเถอะ

13 มิถุนายน 2555 · · อ่าน (302,088)
2,452

SHARES


2,452 shares
Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

     การทำหมันหรือการตอน (neutering) จัดเป็นวิธีการคุมกำเนิดที่ดีที่สุด หลักการก็คือ การกำจัดต่อมเพศออกไป ทำให้สัตว์หมดความสามารถในการสืบพันธุ์ ปัจจุบันวิธีที่สัตวแพทย์นิยมใช้ คือ การทำหมันด้วยวิธีศัลยกรรม (ผ่าตัด) เพราะเป็นการทำหมันที่ถาวร มีความปลอดภัย และก่อปัญหาที่ตามมาในระยะยาวค่อนข้างน้อย

       การทำหมันในน้องหมานั้น นอกจากจะสามารถช่วยลดการเพิ่มจำนวนประชากรสุนัขและลดปัญหาสุนัขจรจัดลงแล้ว ยังเป็นการส่งเสริมให้น้องหมามีสุขภาพร่างกายสมบูรณ์แข็งแรง ไม่เป็นโรคที่เกิดจากฮอร์โมนเพศ และโรคที่ติดต่อทางการผสมพันธุ์ น้องหมาทุกตัวจึงควรต้องทำหมัน ไม่ต่างอะไรกับการฉีดวัคซีนและการป้องกันพยาธิหนอนหัวใจ 

 

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

       วันนี้ มุมหมอหมา จะขอชวนเพื่อนๆ มาเรียนรู้เรื่องการทำหมันในน้องหมา เรามาดูกันสิว่า การทำหมันในน้องหมามีวิธีการใดบ้าง เราต้องเตรียมตัวอย่างไรก่อนทำหมัน และหลังทำหมันเราต้องดูแลน้องหมาอย่างไร เพื่อนๆ พร้อมกันแล้วยังครับ ถ้าพร้อมแล้วตามมาดูกัน

 

ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการทำหมัน

       อายุที่เหมาะสมของการทำหมันในน้องหมา คืออายุตั้งแต่ 6 เดือนถึง 6 ปี แต่อาจจะอายุมากกว่านี้ได้ ขึ้นอยู่กับสุขภาพของน้องหมาแต่ละตัว แต่จากการศึกษาพบว่า การทำหมันก่อนที่น้องหมาเพศเมียจะเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ หรือเข้าสู่วงรอบการเป็นสัดครั้งแรก จะช่วยลดอุบัติการณ์ (อัตราความเสี่ยงที่จะทำให้เกิดโรค) การเกิดเนื้องอกเต้านมในน้องหมาได้ เช่นเดียวกับการทำหมันน้องหมาเพศผู้ก่อนจะเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์นั้น จะช่วยลดการเกิดปัญหาของต่อมลูกหมากของสุนัขได้อย่างมากเช่นกัน

     ปัจจุบันจึงแนะนำเจ้าของพาน้องหมามาทำหมันช่วงอายุ 4-6 เดือน และตัวเมียควรทำหมันในระยะ anestrus ของวงรอบการเป็นสัด

 

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

เตรียมตัวก่อนทำหมัน

       เนื่องการทำหมันจำเป็นต้องมีการวางยาสลบและทำการผ่าตัด จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่น้องหมาต้องได้รับการตรวจสุขภาพและประเมินสภาพก่อน โดยคุณหมอจะทำการตรวจร่างกาย ชั่งน้ำหนัก และตรวจทางห้องปฏิบัติการ เช่น ตรวจค่าความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด ตรวจค่าตับ ตรวจค่าไต ฯลฯ เพื่อจำแนกสภาพความแข็งแรงและความเสี่ยงในการวางยาสลบ โดยอ้างอิงหลักเกณฑ์ตามระบบของ American Society of Anesthesiologist (ASA) น้องหมาที่ผ่านการตรวจร่างกายแล้ว คุณหมอจะนัดหมายเพื่อทำการผ่าตัดต่อไป

       ก่อนเข้ารับการผ่าตัด เจ้าของควรทำความสะอาดตัวน้องหมาให้เรียบร้อย งดน้ำและงดอาหารทุกชนิดหลังเที่ยงคืนก่อนวันผ่าตัดหรืออย่างน้อย 6-12 ชั่วโมงก่อนผ่าตัด (ถ้าเป็นในลูกสุนัขให้งดอย่างน้อย 2-3 ชั่วโมง เพื่อป้องกันภาวะน้ำตาลในกระแสเลือดต่ำ) หากเจ้าของไม่ได้ทำการงดน้ำและอาหารมา หรือน้องหมาไปแอบกินอะไรมา ต้องแจ้งคุณหมอก่อน เนื่องจากเป็นอันตรายถึงชีวิต และอย่าลืมเช็นใบยินยอมการผ่าตัดและอนุญาตวางยาสลบด้วยครับ ซึ่งผู้เซ็นต้องเป็นเจ้าของหรือผู้แทนที่มีอายุไม่น้อยกว่า 18 ปี

 

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

       การวางยาสลบและการผ่าตัดมีความเสี่ยง เพราะฉะนั้นเจ้าของควรสอบถามข้อมูลการผ่าตัด วิธีการผ่าตัด วิธีการวางยาสลบ ผลข้างเคียงจากการวางยาและการผ่าตัด ข้อพึงระวังและภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด และการดูแลทั้งก่อนและหลังการผ่าตัดกับคุณหมอให้ละเอียด ถ้าเป็นไปได้ควรคุยกับคุณหมอที่จะเป็นผู้ผ่าตัดโดยตรง

 

ขั้นตอนการทำหมันสุนัขเพศผู้

       สำหรับการทำหมันโดยวิธีศัลยกรรมในน้องหมาเพศผู้ มี 3 วิธี ได้แก่
       1. การทำหมันปกติ (castration, orchidectomy)
       2. การทำหมันกรณีอัณฑะทองแดง (cryptorchidectomy)
       3. การตัดหลอดอสุจิ (vasectomy)


การทำหมันปกติ (castration, orchidectomy)

      
       วิธีนี้เป็นการทำหมันแบบธรรมดา มีวัตถุประสงค์เพื่อควบคุมการเพิ่มประชากรสุนัข ทั้งยังช่วยลดพฤติกรรมไม่พึงประสงค์บางอย่าง เช่น ช่วยลดการหนีเที่ยวนอกบ้านและลดการไปหาน้องหมาตัวเมียได้ถึง 90% ช่วยลดอาการดุร้ายและก้าวร้าวลง และอาจช่วยลดพฤติกรรมการปัสสาวะเรี่ยราดเพื่อทำเครื่องหมายได้

 

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

       นอกจะข้อดีดังที่กล่าวมาแล้ว การทำหมันนี้ยังเป็นวิธีหนึ่งที่ใช้ป้องกันและรักษาโรคบางอย่างได้ด้วย เช่น โรคมะเร็งและเนื้องอกในอัณฑะ โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก หรือต่อมลูกหมากโต โรคของกลุ่มหลอดอสุจิ การอักเสบแบบเฉียบพลันและเรื้อรังของอัณฑะ (orchitis) ซึ่งอาจเกิดจาก การได้รับบาดเจ็บ ถูกกัด หรือมีการติดเชื้อ

       การทำหมันปกติ ยังแยกได้อีก 2 วิธี คือ

       การทำหมันปกติแบบปิด (closed castration) นิยมทำในน้องหมาน้ำหนักน้อยกว่า 20 กิโลกรัม โดยคุณหมอจะดันอัณฑะมาบริเวณด้านหน้าถุงหุ้มอัณฑะ (prescrotal area) ทีละข้าง จากนั้นทำการกรีดเปิดผิวหนังเพื่อดันอัณฑะออกมา จากนั้นหนีบท่อนำอสุจิ (spermatic cord) แล้วทำการผูกท่อนำอสุจิในตำแหน่งที่เป็นรอยหนีบจำนวน 2 เปลาะ แล้วใช้มีดตัดระหว่างเปลาะทั้งสองที่ได้ผูกไว้  ก่อนหย่อน stump ลงกลับสู่ร่างกายตามเดิม แล้วเย็บปิดเป็นอันเสร็จครับ

 

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

       การทำหมันปกติแบบเปิด (open castration) นิยมทำในน้องหมาน้ำหนักมากกว่า 20 กิโลกรัม ขั้นตอนการทำคล้ายกับแบบปิด แต่คุณหมอจะกรีดเปิดผ่านชั้น parietal vaginal tunic ของอัณฑะ ซึ่งจะทำให้เห็นหลอดอสุจิ (ductus deferen) และเส้นเลือดชัดเจน จึงทำให้ผูกได้มั่นคงกว่า

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน


การทำหมันกรณีอัณฑะทองแดง (cryptorchidectomy)

      
       อัณฑะทองแดง (cryptorchidism) คือ ภาวะที่ลูกอัณฑะค้างอยู่ในช่องท้องหรือบริเวณขาหนีบ ไม่ลงมาอยู่ในถุงหุ้มอัณฑะตามปกติ (ภายในอายุ 6 เดือน) จัดเป็นความผิดปกติทางพันธุกรรมที่เป็นมาแต่กำเนิด จึงไม่แนะนำให้ใช้เป็นพ่อพันธุ์ต่อไป น้องหมาที่เป็นอัณฑะทองแดง จะเสี่ยงที่จะเป็นเนื้องอกในอัณฑะข้างที่ค้างได้ เพราะฉะนั้น จึงแนะนำให้ทำหมันโดยการผ่าตัดเอาอัณฑะทั้งสองข้างออก เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดเนื้องอกและป้องกันการถ่ายทอดทางพันธุกรรม

 

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

       วิธีการทำหมันกรณีอัณฑะทองแดง คุณหมอจะทำการกรีดเปิดเช่นเดียวกับการทำหมันปกติ และกรีดเปิดในตำแหน่งที่พบอัณฑะค้างอยู่ด้วย เช่น บริเวณขาหนีบ แต่หากอัณฑะนั้นค้างอยู่ในช่องท้อง คุณหมอจะทำการกรีดเปิดช่องท้องใกล้บริเวณ caudal midline ขนานกับถุงหุ้มลึงค์ เพื่อเอาอัณฑะออกมา ส่วนขั้นตอนการทำหมันอื่นๆ จะคล้ายกับการทำหมันแบบปกติ

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน


การตัดหลอดอสุจิ (vasectomy)

      
       วิธีนี้ใช้ควบคุมจำนวนประชากรได้ แต่ไม่สามารถกำจัดพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ได้ เพราะไม่ได้เอาลูกอัณฑะออก เป็นการตัดหลอดอสุจิ (ductus deferen) เท่านั้น หลังผ่าตัดน้องหมายังคงมีน้ำเชื้อและอสุจิได้ต่อไปอีกประมาณ 3 สัปดาห์

       วิธีการทำหมันจะทำเช่นเดียวกับการทำหมันปกติ โดยคุณหมอจะกรีดเปิดผิวหนังและชั้นใต้ผิวหนังบริเวณด้านหน้าถุงหุ้มอัณฑะ (prescrotal area) เลาะหา spermatic cord แต่ละข้าง (ตามภาพ) ทำการผูกท่อ ductus deferens จำนวน 2 เปลาะ แล้วจึงตัด ductus deferens ระหว่างเปลาะทั้งสอง จากนั้นเย็บปิดแผลครับ

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

 

ขั้นตอนการทำหมันสุนัขเพศเมีย

       สำหรับการทำหมันโดยวิธีศัลยกรรมในเพศเมีย มี 2 วิธี ได้แก่
       1. การตัดรังไข่และมดลูก (ovariohysterectomy)
       2. การตัดรังไข่ (ovariectomy)


การตัดรังไข่และมดลูก (ovariohysterectomy)

      
       การทำหมันในน้องหมาเพศเมีย เป็นการควบคุมจำนวนประชากรสุนัข ป้องกันการเป็นสัด การผสมพันธุ์ การตั้งท้อง และการคลอดลูกที่ไม่พึงประสงค์ นอกจากนี้ยังเป็นวิธีการหนึ่งที่ใช้ป้องกันและรักษาโรคทางระบบสืบพันธุ์ได้ด้วย เช่น มดลูกเป็นหนอง (pyometra) มดลูกฉีกขาด มดลูกบิด มีถุงน้ำที่รังไข่ มีเนื้องอกที่รังไข่หรือมดลูก เป็นต้น

       สำหรับวิธีการทำหมันโดยการการตัดรังไข่และมดลูก คุณหมอจะเริ่มกรีดเปิดบริเวณหน้าท้อง เพื่อเข้าไปหารังไข่และมดลูกทีละข้าง เมื่อพบแล้วจะผูกปมที่ ovarian vessels 2 เปลาะ แล้วใช้กรรไกรตัดระหว่างเปลาะทั้งสอง เพื่อตัดเอารังไข่ออก ทำเช่นนี้กับรังไข่อีกข้าง จากนั้นก็ไปผูกปมที่ด้านหน้าปากมดลูก เพื่อทำการตัดตัวมดลูก ก็จะได้รังไข่ทั้งสองและมดลูกออกมา จากนั้นทำการเย็บปิดแผลครับ

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน


การตัดรังไข่ (ovariectomy)

      
       การทำหมันโดยวิธีการตัดรังไข่ เป็นการป้องกันการเป็นสัด การตั้งท้องและใช้รักษาโรคของรังไข่ แต่วิธีนี้ไม่ค่อยเป็นที่นิยม เพราะยังคงมีส่วนของมดลูกหลงเหลืออยู่ น้องหมาจะยังคงมีระดับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนในกระแสเลือดสูง อาจทำให้เกิดมดลูกอักเสบและเป็นหนองได้ (uterine stump pyometra)
 

การดูแลหลังผ่าตัดทำหมัน

       สำหรับน้องหมาที่ทำหมันแล้วเจ้าของอาจจะฝากให้คุณหมอดูแลต่อ หรือรับกลับมาดูแลเองที่บ้านก็ได้ แต่จะพากลับบ้านได้ก็ต่อเมื่อน้องหมานั้นฟื้นจากยาสลบโดยสมบูรณ์แล้ว คือ มีสติ สามารถลุกขึ้นยื่น เดินไปกินน้ำได้ ไม่เซ และไม่ล้ม ช่วง 1-3 วันแรกหลังผ่าตัด น้องหมาบางตัวอาจจะซึม ร้องคราง เนื่องจากความเจ็บปวดหลังผ่าตัด บางตัวอาจกินอาหารลดลง เจ้าของต้องคอยสังเกตอาการในช่วงนี้อย่างใกล้ชิดด้วย สำหรับการดูแลน้องหมาหลังผ่าตัดทำหมันมีดังนี้ครับ

       1. ดูแลเรื่องความสะอาดของแผล อย่าให้แผลสกปรก อย่าให้น้องหมานอนทับพื้นที่เปียกหรือนอนทับปัสสาวะ อย่าให้น้องหมาเลียแผล อาจจะสวมเสื้อหรือใส่ปลอกคอกันเลียให้น้องหมาก็ได้
       2. แต้มยาที่แผลเป็นประจำทุกวัน ด้วยทิงเจอร์ไอโอดีน  โปรวิโดน-ไอโอดีน 10% (เบตาดีน)  หรือทิงเจอร์ไทเมอรอซอล 0.1% ก็ได้ แล้วปิดแผลด้วยผ้าก๊อซด้วยครับ
       3. หมั่นสังเกตแผลเป็นประจำ แผลที่ดีต้องไม่มีรอยช้ำ ไม่มีเลือดหรือหนองซึมออกมาจากบาดแผล
       4. อย่าให้น้องหมาวิ่งเล่น กระโดด หรือเห่ามากเกินไป เพราะอาจไปกระทบกระเทือนแผลได้ โดยเฉพาะตัวเมียที่มีการผ่าตัดเปิดช่องท้อง
       5. ป้อนยาตามคำแนะนำของคุณหมอโดยเคร่งครัด
       6. ไปตรวจแผลตามที่คุณหมอนัดทุกครั้ง
       7. พาไปตัดไหมหลังจากผ่าตัดแล้ว 7-10 วัน

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดทำหมัน

       1. เสียเลือดจากการผ่าตัด
       2. แผลผ่าตัดบวม อักเสบ หรือแผลแตก
       3. มีการติดเชื้อแทรกซ้อนจากการผ่าตัด

 

ผลที่จะเกิดตามมาหลังจากทำหมัน

       1. โรคอ้วนหลังจากทำหมัน การทำหมันไม่ได้ทำให้น้องหมาอ้วน แต่การทำหมันทำให้ฮอร์โมนเพศลดลง ส่งผลให้การเผาผลาญพลังงานลดลง หากเรายังให้อาหารในปริมาณเท่าเดิมหรือมากขึ้น ก็จะทำให้น้องหมามีน้ำหนักเกินหรืออ้วนได้ ปัจจุบันมีอาหารสำหรับควบคุมน้ำหนัก หรืออาหารสำหรับน้องหมาที่ทำหมันแล้ว เจ้าของอาจจะปรับให้น้องหมากินอาหารแบบนี้ก็ได้
       2. ไม่สามารถควรคุมปัสสาวะได้ (Urine Incontinence) เช่นเดียวกับคนวัยทองเมื่อฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลง ทำให้การหดตัวของกล้ามเนื้อหูรูดของกระเพาะปัสสาวะผิดปกติไป ส่งผลให้การควบคุมปัสสาวะจะทำได้ไม่ดีเหมือนปกติ จึงพบปัสสาวะเล็ดได้ โดยเฉพาะน้องหมาเพศเมีย จนเจ้าของอาจเข้าใจว่าน้องหมาปัสสาวะเรี่ยราด แต่กรณีนี้ไม่ได้เป็นกับน้องหมาทุกตัวที่ทำหมัน แต่ตัวที่เป็นมักจะมีปัจจัยอื่นร่วมด้วย เช่น เป็นโรคทางระบบทางเดินปัสสาวะ เป็นโรคอ้วน มีอายุมากขึ้น เป็นต้น
       3. การยังคงเป็นสัดอยู่ เนื่องจากตัดรังไข่ออกไม่หมด หากพบต้องผ่าตัดเปิดช่องท้องเพื่อเข้าไปแก้ไข

Dogilike.com :: การทำหมันในสุนัข สำคัญไฉน

 

ฉีดยาคุมกำเนิดแทนได้มั้ย ไม่อยากให้น้องหมาเจ็บ

       ปัจจุบันการฉีดยาคุมกำเนิดในน้องหมาไม่เป็นที่นิยม เพราะก่อผลเสียมากกว่าผลดี คือว่า ยาคุมกำเนิดที่ใช้เป็นฮอร์โมน ที่ฉีดเพื่อยืดระยะเวลาไม่ให้น้องหมากลับมาเป็นสัด (เพื่อจะได้ไม่ผสมพันธุ์) แต่ผลเสียที่ตามมาคือ ปัญหาเนื้องอกที่เต้านม ภาวะการเกิดถุงน้ำบนผนังมดลูก และมดลูกอักเสบเป็นหนอง ซึ่งจะก่อให้เกิดอันตรายถึงชีวิตได้

      ทุกวันนี้เจ้าของเลี้ยงดูน้องหมาเป็นอย่างดี ทำให้น้องหมามีอายุที่ยืนยาวมากขึ้น ปัญหาของระบบสืบพันธุ์จึงเกิดตามมาเมื่อน้องหมามีอายุเพิ่มขึ้น การทำหมันจึงเป็นหนทางหนึ่งที่สามารถช่วยลดปัญหาเหล่านี้ได้ ส่งผลทำให้คุณภาพชีวิตของน้องหมาดีขึ้น ดังนั้นการทำหมันตั้งแต่อายุยังน้อย ตอนที่ร่างกายมีความแข็งแรง และมีสุขภาพดี จัดเป็นสิ่งสำคัญที่ควรต้องทำ ... ฉะนี้นี่เอง

 

ก่อนจากกันวันนี้ มุมหมอหมา มีคลิป การทำหมันในน้องหมาตัวเมีย มาฝาก

 

บทความโดย: หมอต้น Dogilike.com
น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์
http://family.dogilike.com/tonvet/ 

 

รูปภาพประกอบ :
รูปภาพที่ 1-5,10,16-17
www.watchdogdigest.com
www.balkansanimalsuffering.wordpress.com
www.animalwallpapers.in
www.anorakzoneforum.informe.com
www.vetstreet.com
www.explow.com
www.pets.webmd.com
www.poochto5k.com
รูปภาพที่ 6-9
M.joesph Bojrab,(1998). Current techniques in small animal surgery. 4 th ed. (p519-520) USA: William & Wilkins.
รูปภาพที่ 11
BSAVA,(2004). Manual of small animal Reproduction and neonatology. 2 nd ed. (p177) UK: BSAVA
รูปภาพที่ 12-15
Theresa W. Fossum, (1997). Small animal surgery. 1 st ed. (p524-525,530). USA: Mosby-Year book, Inc.