ทุกวันนี้คนเราเลี้ยงสุนัขดีขึ้น ทำให้สุนัขมีชีวิตที่ยืนยาวมากขึ้น แต่เมื่อสุนัขมีอายุมากขึ้น สิ่งที่ตามมาก็คงหนีไม่พ้นโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ อย่างโรคไตวายเรื้อรังหรือที่พวกเราเรียกกันว่า “โรคไต” โรคนี้จัดเป็นโรคที่พบได้บ่อยในสุนัขแก่ และเป็นสาเหตุการตายของสุนัขแก่อันดับต้นๆ เลยก็ว่าได้ เพื่อนๆ คนไหนที่มีน้องหมาป่วยด้วยโรคนี้ ต้องทำความเข้าใจว่า โรคนี้เป็นโรคที่รักษาไม่หาย แต่เราสามารถช่วยน้องหมาให้ชะลอการดำเนินไปของโรคได้ เพื่อเป็นการช่วยยืดอายุและทำให้คุณภาพชีวิตบั่นปลายของน้องหมาดีขึ้น

 

 

     โรคไตวายเรื้อรังในสุนัข (Chronic Renal failure) เกิดจากการสูญเสียการทำหน้าที่ของไต ซึ่งส่วนใหญ่จะพบในสุนัขสูงวัย พบได้ตั้งแต่อายุ 6.5 ปีขึ้นไป เกิดจากความเสื่อมของไตไปตามวัย ในรายที่เป็นแบบเรื้อรังส่วนใหญ่จะไม่สามารถกลับคืนสู่สภาพเดิมได้ เนื่องจากไตได้สูญเสียการทำหน้าที่ไปมากกว่า 75 % แล้ว ต่างจากไตวายแบบเฉียบพลันที่สามารถกลับคืนสู่สภาพเดิมได้  

     สาเหตุของไตวายในสุนัขมีได้หลายสาเหตุ หากจะแบ่งสาเหตุใหญ่ๆ ออกได้เป็น 3 สาเหตุหลัก คือ สาเหตุจากการที่เลือดไหลมาเลี้ยงไตลดลง ภาวะช๊อก ความล้มเหลวของการไหลเวียนโลหิต หรือการเสียเลือด เรียกว่า Pre-renal function สาเหตุที่สองเกิดจากความผิดปกติที่ตัวของไตเองทำให้สูญเสียหน้าที่การทำงานไป เรียกว่า Renal function และสุดท้ายเกิดจากการอุดตันการไหลเวียนของระบบปัสสาวะส่วนท้าย เรียกว่า Post-renal Function  

     เมื่อไตสูญเสียการทำหน้าที่ สิ่งที่ตามมาก็คือ มีการสะสมของของเสียในร่างกาย ทำให้น้องหมาแสดงอาการต่างๆ ออกมา เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ซึม ไม่กินอาหาร เยื่อเมือกซีด มีแผลในช่องปาก มีกลิ่นปากรุนแรง กินน้ำบ่อย ปัสสาวะบ่อย อุจจาระออกมามีสีดำหรือเป็นเลือดสด ฯลฯ ไตซึ่งมีหน้าที่ควบคุมสมดุลกรด-เบสและรักษาสมดุลแร่ธาตุต่างๆ ในร่างกาย ไม่สามารถทำงานได้ตามปกติ ทำให้ร่างกายสูญเสียสมดุลของแร่ธาตุต่างๆ และเกิดภาวะความเป็นกรดขึ้นในร่างกาย (Metabolic acidosis) ได้ นอกจากนี้ไตยังสูญเสียหน้าที่ในการผลิตฮอร์โมนบางอย่าง ทำให้เกิดภาวะโลหิตจาง และการควบคุมความดันโลหิตผิดปกติไปด้วย

 

     ในการรักษาคุณหมอจำเป็นต้องปรับสภาพสุนัขที่ป่วย ด้วยการให้สารน้ำ (น้ำเกลือ) โดยมุ่งเน้นในการแก้ภาวะขาดน้ำ (Dehydration) และช่วยในการขับของเสียออกมาจากร่างกาย โดยการรักษาจะเป็นไปในแบบการประคับประคองอาการ เพื่อให้สัตว์ได้ปรับสภาพจนกว่าของเสียในร่างกายจะลดลง ร่างกายสามารถกลับมาอยู่ในภาวะสมดุลตามเดิม และสุนัขกลับมามีอาการดีขึ้น

    
     การปรับอาหารสำหรับสุนัขที่ป่วยถือว่ามีบทบาทสำคัญในการรักษาโรคไตวายแบบเรื้อรังเป็นอย่างมาก เพราะโรคนี้เป็นแล้วรักษาไม่หาย มีแต่จะแย่ลงไปเรื่อยๆ อาหารสำหรับโรคไตวายจึงมีส่วนช่วยในการชะลอการดำเนินไปของโรค มีส่วนช่วยยืดอายุของสุนัขที่ป่วย ช่วยลดของเสียในร่างกาย ช่วยให้ไตทำงานได้มีประสิทธิภาพดีขึ้น ควบคุมไม่ให้สุนัขที่ป่วย แสดงอาการรุนแรงมากขึ้นตามมา และที่สำคัญคือ อาหารยังเป็นแหล่งพลังงาน สารอาหาร วิตามิน และแร่ธาติต่างๆ ให้กับสุนัขป่วยได้ใช้ในการดำรงชีวิต เพื่อต่อสู่กับโรคได้อย่างเหมาะสมยิ่งขึ้น

 

     ต้องขอขอบคุณคุณหมอ Mark L. Morris ที่ได้นำเอาศาสตร์ทางด้านโภชนาการเข้ามาจัดการกับสัตว์ป่วยโรคไตวายเรื้อรังตั้งแต่ ค.ศ. 1943 โดยทดลองใช้กับสุนัขนำทางชายตาบอดที่ชื่อ Buddy ซึ่งป่วยด้วยโรคไตวายเรื้อรังเป็นรายแรกของโลก นับตั้งแต่นั้นมาอาหารจึงเข้ามามีบทบาทมากขึ้นในการรักษาโรคในสุนัข ปัจจุบันมีอาหารสำหรับสุนัขป่วยโรคไตวายออกมาหลายรูปแบบ หลายยี่ห้อ แต่ละยี่ห้อก็มุ่งเน้นในทางเดียวกัน คือ การจำกัดปริมาณโปรตีนและฟอสฟอรัส เสริมวิตามินและแร่ธาตุที่ขาด รวมถึงเสริมสารอาหารที่ช่วยให้การทำงานของไตดีขึ้น ซึ่งอาหารสำหรับสุนัขที่ป่วยด้วยโรคไตวายควรมีลักษณะดังนี้ครับ 

 

 

 

     จากข้อมูลข้างต้นอาจจะดูยุ่งยากสักหน่อยสำหรับบ้านที่ปรุงอาหารให้สุนัขกินเอง แต่การจัดสูตรอาหารใช้ตรงกับโภชนาการของโรคเป็นเรื่องสำคัญ วันนี้ มุมหมอหมา จึงมีสูตรอาหารสำหรับสุนัขที่ป่วยด้วยโรคไตวายมาแนะนำ ลองทำเองดูที่บ้านนะครับ 

 

     สูตรแรก    :  1. เนื้อวัวสับ (ไขมัน 20 %)   ปริมาณ 250 กรัม

                          2. มันฝรั่งบด                       ปริมาณ 700 กรัม

                          3. Rapeseed oil***            ปริมาณ 50   กรัม

 

   
     หมายเหตุ อาหารสูตรนี้ให้พลังงาน 1,550 กิโลแคลลอรี่/อาหาร 1,000 กรัม หากสุนัขมีน้ำหนัก 10 กิโลกรัม จะต้องให้กินอาหารสูตรนี้ วันละ 470 กรัม

     สูตรที่สอง :   1. เนื้อหัวไหล่หมูพร้อมหนัง   ปริมาณ 125 กรัม

                          2. ไข่ไก่                            ปริมาณ 125 กรัม

                          3. ข้าวสุก                           ปริมาณ 730 กรัม

                          4. Rapeseed oil***            ปริมาณ 20   กรัม

      
     หมายเหตุ อาหารสูตรนี้ให้พลังงาน 1,520 กิโลแคลลอรี่/อาหาร 1,000 กรัม หากสุนัขมีน้ำหนักตัว 10 กิโลกรัมจะต้องให้กินอาหารสูตรนี้วันละ 480 กรัม 
     

*** Rapeseed oil (canola oil) คือ น้ำมันจากดอกไม้ Rapeseed เป็นดอกไม้สีเหลืองในกลุ่มเดียวกับ mustard 

     สูตรที่สาม :    1. ไข่ไก่                               1   ฟอง
                           2. ข้าวสวย                           2   ถ้วย
                           3. ไขมันไก่                          1   ช้อนโต๊ะ
                           4. แคลเซียมคาร์บอเนท        1.5  เม็ด (60-100 มก./กก./วัน)
                           5. วิตามินรวม                      0.5  เม็ด
 
     หมายเหตุ  อาหารสูตรนี้จะได้พลังงานทั้งสิ้น 721 กิโลแคลลอรี่ เหมาะกับสุนัขหนัก 10.45 กิโลกรัม   

     ในการปรับอาหาร แนะนำให้เริ่มปรับตั้งแต่ตรวจพบความผิดปกติของโรค สำหรับเจ้าของที่เลือกใช้อาหารสำเร็จรูปสำหรับสัตว์ป่วยโรคไตวายอยู่แล้ว และอยากจะเพิ่มความน่ากินโดยการผสมอาหารอื่นๆ ที่สุนัขชื่นชอบเข้าไปด้วย อันที่จริงไม่แนะนำให้ทำ เพราะเราต้องการควบคุมอาหารให้เหมาะสมกับโรคที่สุนัขเป็น แต่อาจใช้กลิ่นจากอาหารที่สุนัขชื่นชอบใส่เข้าไป เพื่อเพิ่มความน่ากินได้ การอุ่นอาหารก่อนที่จะให้น้องหมากิน สามารถช่วยกระตุ้นความอยากอาหารของน้องหมาได้ ส่วนจะใช้รูปแบบกระป๋องหรือรูปแบบเม็ดก็ขึ้นอยู่กับความชื่นชอบของสุนัขและความสะดวกของเจ้าของ ในแบบกระป๋องจะมีน้ำเป็นส่วนประกอบอยู่ด้วย ช่วยในรายที่มีภาวะขาดน้ำได้ดี  

     อย่างที่ผมได้กล่าวไปว่าโรคไตวายเรื้อรังรักษาไม่หาย การตรวจพบความผิดปกติตั้งแต่ระยะเริ่มแรก ตอนที่สุนัขยังไม่แสดงอาการทางคลินิก จะช่วยให้เราสามารถหาทางป้องกันไม่ให้โรคพัฒนาไปสู่ระยะสุดท้ายได้เร็วขึ้นได้ อาหารถือว่ามีบทบาทสำคัญอย่างมากสำหรับโรคนี้ ถ้าเป็นไปได้ ผมอยากแนะนำให้เจ้าของปรับอาหารให้สุนัขตั้งแต่ช่วงเข้าสู่วัยชรา (อายุ 6.5 ปีขึ้นไป)  เพื่อเป็นการรับมือกับความเสื่อมที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เราไม่ควรรอให้เกิดโรคขึ้นแล้ว ค่อยหันมาใส่ใจกับเรื่องของอาหาร ปัจจุบันมีอาหารสำหรับสุนัขแก่โดยเฉพาะ เพื่อนๆ ที่สนใจสามารถปรึกษาและหาข้อมูลเพิ่มเติมกับคุณหมอผู้ดูแลก่อนได้ครับ

 

     ศาสตร์ด้านโภชนาการสำหรับโรคภัยไข้เจ็บในสุนัขยังมีอีกมาก สัปดาห์หน้าจะเป็นอาหารเกี่ยวกับโรคใดนั้นติดตามอ่านกันต่อได้ใน มุมหมอหมา เช่นเคยครับ