เมื่อสุดสัปดาห์ที่ผ่านมา มีเพื่อน ๆ คนไหนติดตามซีรี่ย์เรื่อง Hormones วัยว้าวุ่น บ้างครับ ไม่อยากจะบอกเลยว่าหมอก็ดูอยู่เหมือนกัน (หุ หุ) ซึ่งตอนล่าสุดก็มีการกล่าวถึงฮอร์โมนตัวหนึ่ง นั่นก็คือ โปรเจสเตอโรน (Progesterone)

     ฮอร์โมนนี้ในคนนั้น มีบทบาทสำคัญต่อการตั้งครรภ์ของผู้หญิง น้องหมาก็มีฮอร์โมนตัวนี้เหมือนกัน ซึ่งร่างกายของน้องหมาก็ใช้ประโยชน์จากฮอร์โมนตัวนี้คล้าย ๆ กับมนุษย์ แต่ในอีกมุมหนึ่งฮอร์โมนตัวนี้ก็มีส่วนที่สำคัญ ทำให้น้องหมาต้องเจ็บป่วยด้วยโรคโรคหนึ่งได้เช่นกัน ซึ่งโรคที่ มุมหมอหมา จะกล่าวถึงในวันนี้ นั่นก็คือ โรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง (Pyometra)  อยากรู้แล้วใช่มั้ย ว่าฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนทำให้เกิดโรคนี้ได้อย่างไร  ติดตามได้เลยครับ
 

โรคมดลูกอักเสบเป็นหนองในน้องหมา

     โรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง ภาษาอังกฤษเรียกว่า Pyometra ซึ่งหมายถึง โรคที่มีหนองสะสมอยู่ในช่องว่างของมดลูก โรคนี้พบได้ในสัตว์หลายชนิด ไม่ว่าจะเป็นแมว กระต่าย หนู โค สุกร ฯลฯ ซึ่งในสุนัขมักพบได้ในช่วงหลังจากที่ผ่านการเป็นสัดไปแล้วประมาณ 4-8 สัปดาห์ เป็นโรคที่มีการติดเชื้อ แต่ไม่ใช่โรคติดต่อนะครับ
 

จุดกำเนิดของโรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง

     หลังจากพ้นช่วงที่สุนัขเพศเมียเป็นสัด ไม่ว่าสุนัขตัวนั้นจะตั้งท้องหรือไม่ก็ตาม จะผ่านเข้าสู่ช่วงที่เรียกว่า Luteal phase เหมือน ๆ กัน ช่วงนี้ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนจะเข้ามามีบทบาทต่อระบบสืบพันธุ์ของน้องหมา ซึ่งถ้าเป็นสัตว์ชนิดอื่น หากไม่ได้ตั้งท้อง ฮอร์โมนตัวนี้ก็จะลดบทบาทลงไป แต่ในสุนัขที่ไม่ได้รับการผสมพันธุ์ ฮอร์โมนนี้กลับมีส่วนเหนี่ยวนำทำให้ Endometrial gland ขยายใหญ่ มีลักษณะเป็นถุงน้ำ เรียกว่า ภาวะ Cystic endometrial hyperplasia (CEH) และยังกระตุ้นให้เกิดการสร้างสารคัดหลั่งในมดลูกเพิ่มขึ้น มดลูกในช่วงนี้จะมีการบีบตัวน้อย หากมีการติดเชื้อแบคทีเรียย้อนจากช่องคลอดเข้าสู่มดลูก จะง่ายต่อการเจริญเติบโตและเพิ่มจำนวนได้ เป็นผลให้มดลูกเกิดการอักเสบ ขยายใหญ่ มีหนองข้นสะสมอยู่ภายใน ถ้าปากมดลูกเปิดก็จะเห็นว่ามีหนองไหลออกมาทางช่องคลอดครับ
 

โรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง น้องหมายิ่งแก่ก็ยิ่งเสี่ยง

     ตามปกติเมื่อผ่านช่วง Luteal phase ไปแล้ว ฮอร์โมนโปรเจสเตอร์โรนจะลดลง ผนังมดลูกจะปรับตัวกลับเข้าสู่สภาพเดิม แต่สุนัขเพศเมียที่ผ่านการเป็นสัดมาแล้วหลายครั้ง และยังไม่เคยรับการผสมพันธุ์ ผนังมดลูกที่มีสภาพเปลี่ยนไป อาจไม่สามารถคืนกลับสภาพได้ตามปกติ  ประกอบกับสุนัขสูงวัยจะมีระบบภูมิคุ้มกันแย่ลง ทำให้ความสามารถในการรับมือกับเชื้อโรคต่าง ๆ ลดลง จึงทำให้เกิดโรคมดลูกอักเสบและเป็นหนองได้ง่าย  ซึ่งโรคนี้จะพบได้บ่อยในน้องหมาเพศเมียที่มีอายุมากกว่า 6 ปีขึ้นไป และสามารถพบได้ในสุนัขทุกสายพันธุ์เลยครับ
 

ยาคุมกำเนิดก็เป็นบ่อเกิดของโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองได้

     ยาคุมกำเนิดที่ใช้กับสุนัขส่วนใหญ่เป็นจะฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน ซึ่งแน่นอนว่าฮอร์โมนตัวนี้ย่อมทำให้เกิดพยาธิสภาพกับผนังมดลูกตามที่กล่าวไป หากได้รับเป็นเวลานานหรือได้รับในช่วงเวลาที่ไม่ถูกต้อง ย่อมเป็นปัจจัยโน้มนำทำให้เกิดโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองได้ นอกจากนี้ยังเสี่ยงในการเกิดโรคเนื้องอกที่เต้านมด้วย เพราะฉะนั้นจึงอยากแนะนำเพื่อน ๆ ว่า หากไม่จำเป็นก็ควรพยายามเลี่ยงการฉีดยาคุมกำเนิดให้กับสุนัข รวมถึงไม่ควรใช้ยาคุมกำเนิดแบบเม็ดของคน มาป้อนให้กับสุนัขด้วยเช่นกันครับ
 

โรคมดลูกอักเสบเป็นหนองกับสิ่งที่น้องหมาต้องเผชิญ

     น้องหมาที่เป็นโรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง จะมีอาการหลากหลายไม่จำเพาะ เช่น ซึม อ่อนแรง เบื่ออาหาร อาเจียน ท้องเสีย มีไข้ ท้องกาง ปวดเกร็งช่องท้อง กินน้ำมาก ปัสสาวะมาก เยื่อเมือกซีด น้ำหนักลด มีของเหลวไหลออกมาจากช่องคลอด ซึ่งอาจจะเป็นเมือกใส ๆ หรือมีสีเข้มคล้ำ หรือมีเลือดปน ไปจนถึงขั้นเป็นหนองและมีกลิ่นเหม็นคราว ซึ่งถ้ามีของเหลวออกมาน้อย เจ้าของอาจไม่ทันได้สังเกตเห็น หรือไม่บางรายก็อาจไม่มีของเหลวไหลออกมาให้เห็นเลยก็ได้ นอกจากนี้ยังอาจเกิดการติดเชื้อเข้ากระแสเลือด เกิดภาวะไตวายแทรกซ้อน ขาดน้ำ มดลูกแตก ช็อค และเสียชีวิตได้
 

โรคมดลูกอักเสบเป็นหนองมีสองแบบ

     โรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง มีด้วยกัน 2 แบบ คือ แบบเปิดและแบบปิด โรคมดลูกอักเสบเป็นหนองแบบเปิด (ปากมดลูกเปิด) จะมีของเหลวไหลออกมาจากช่องคลอด ส่วนโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองแบบปิด (ปากมดลูกปิด) ก็จะไม่พบของเหลวไหลออกมาจากช่องคลอดเลย หรืออาจพบไหลออกมาเพียงเล็กน้อย ซึ่งแบบปิดนี้สุนัขมักจะมีอาการรุนแรงกว่า เนืองจากจะมีการคั่งของเชื้อโรคหรือแบคทีเรียอยู่ในมดลูก ทำให้ช่องท้องกางขยายใหญ่ และมีโอกาสติดเชื้อเข้าสู่กระแสเลือดได้ง่าย อีกทั้งเจ้าของมักไม่ทันสังเกตเห็นความผิดปกติ ทำให้การพามาตรวจและทำการรักษาล่าช้าออกไป
 

การรักษาโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองก็มีสองแบบ

     การรักษาโรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง มีทั้งวิธีการผ่าตัดและการรักษาทางยา (ใช้ฮอร์โมน) โดยส่วนใหญ่แล้วคุณหมอมักจะแนะนำให้ใช้การรักษาด้วยวิธีผ่าตัดมากกว่า โดยจะทำการผ่าตัดเอาทั้งมดลูกและรังไข่ออกไปเลย (Ovariohysterectomy) เช่นเดียวกับการผ่าตัดทำหมัน เพราะวิธีนี้สามารถช่วยลดภาวการณ์ติดเชื้อได้อย่างรวดเร็ว ลดการเกิดมาเป็นซ้ำอีกได้ เหมาะกับรายที่เป็นทั้งโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองแบบเปิดและแบบปิด แต่วิธีนี้จะค่อนข้างเสี่ยงในการวางยาและผ่าตัด โดยเฉพาะรายที่มีภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ อย่างไรก็ดี วิธีการผ่าตัดนี้ ก็ถือเป็นวิธีที่ดีที่สุดสำหรับการรักษาโรคนี้ครับ
 

     แต่สำหรับรายที่เป็นโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองแบบเปิด และอาการไม่รุนแรง หรือตรวจพบตั้งแต่ระยะเริ่มแรก ยังมีวิธีการรักษาทางยาด้วยฮอร์โมน เพื่อเข้าไปลดปริมาณของโปรเจสเตอโรนที่มีผลต่อมดลูกลง ทำให้ปากมดลูกเปิด มีการบีบตัวของมดลูกขับสิ่งที่สะสมออกมา แต่ต้องขอบอกเลยว่า วิธีนี้ยังมีโอกาสกลับมาเกิดโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองได้อีกในอนาคต โดยมีอัตราการเกิดโรคนี้ซ้ำสูงถึง 77 % และมีโอกาสที่จะเกิดผลข้างเคียงจากฮอร์โมนที่ให้ด้วย แต่วิธีนี้ก็เหมาะสำหรับน้องหมาที่เจ้าของยังต้องการอยากให้มีลูกต่อไป โดยแนะนำให้ผสมทันทีในรอบการเป็นสัดครั้งถัดไป เมื่อหายจากอาการป่วยดีแล้ว
    

โรคมดลูกอักเสบเป็นหนองกับสิ่งที่เจ้าของต้องเผชิญ

     น้องหมาที่เป็นโรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง จะแสดงอาการได้หลากหลายไม่จำเพาะ ยิ่งหากไม่มีของเหลวไหลออกมาจากช่องคลอดด้วยแล้ว ยิ่งทำให้การวินิจฉัยโรคทำได้ค่อนข้างยาก ดังนั้นการซักประวัติจึงมีความสำคัญ คำถามที่คุณหมอมักจะถาม และเจ้าของควรต้องตอบให้ได้ เช่น น้องหมาทำหมันแล้วหรือยัง น้องหมาเคยถูกฉีดยาคุมหรือไม่ น้องหมาเคยถูกผสมพันธุ์และมีลูกหรือไม่ น้องหมาเป็นสัดครั้งล่าสุดเมื่อไหร่ มีอาการอื่น ๆ เป็นอย่างไรบ้าง ฯลฯ ตรงนี้เจ้าของหรือผู้ที่พาสุนัขไปตรวจ ควรทราบและให้ข้อมูลกับคุณหมอได้อย่างถูกต้อง

     นอกจากนี้การตรวจวินิจฉัยด้วยเครื่องมือและวิธีการต่าง ๆ ก็มีความสำคัญ เช่น การตรวจค่าความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดต่าง ๆ เพื่อดูการติดเชื้อ การตรวจค่าชีวเคมี เพื่อดูค่าเอนไซม์ตับ ไต และค่าอื่น ๆ ตลอดจนการถ่ายภาพรังสี หรือการอัลตร้าซาวน์ช่องท้องก็ดี ซึ่งเป็นวิธีที่นิยมในการวินิจฉัยโรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง เหล่านี้ล้วนมีความสำคัญอย่างมากต่อการวินิจฉัยโรคนี้
 

     ในส่วนของการรักษา ใช่ว่าเมื่อวินิจฉัยโรคได้แล้ว น้องหมาทุกตัวจะเข้ารับการผ่าตัดรักษาได้ทันที บางรายที่สภาพร่างกายยังไม่พร้อมหรืออยู่ในภาวะช็อค คุณหมอต้องช่วยให้อาการน้องหมาคงที่ก่อน ไม่ว่าจะเป็นการแก้ไขอิเลคโตรไลท์ ให้สารน้ำ ให้ยาฆ่าเชื้อเข้าเส้นเลือด ฯลฯ ซึ่งน้องหมาอาจต้องปรับสภาพอย่างน้อย ๆ ก็ไม่ต่ำกว่า 1-3 วัน และหลังจากการผ่าตัดแล้ว น้องหมายังต้องได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิด เพราะต้องได้รับยาฆ่าเชื้อและยาอื่น ๆ ต่อ ตลอดจนต้องทำการตรวจเลือดซ้ำ เพื่อประเมินสภาพหลังจากการรักษาแล้วเป็นระยะ ๆ จนกว่าจะหายสนิท ซึ่งแน่นอนว่าค่าใช้จ่ายทั้งหมด หากคิดเป็นตัวเลขแล้ว อาจมีมูลค่าหลายพันบาท และบางรายก็อาจสูงถึงหลักหมื่นบาท แต่สิ่งสำคัญที่สุดที่เจ้าของทุกคนต้องเผชิญเหมือน ๆ กัน ก็คือ ความทุกข์ใจที่ต้องเห็นน้องหมาสุดรักของตัวเองเจ็บป่วยนั่นเอง  
 

โรคมดลูกอักเสบเป็นหนองนั้นป้องกันได้

     แม้ปัจจุบันยังไม่มียาหรือวัคซีนใด ๆ ที่ใช้ป้องกันโรคมดลูกอักเสบเป็นหนองในน้องหมาได้ แต่การทำหมันตั้งแต่อายุยังน้อย ก็ถือว่าเป็นวิธีที่ดีที่สุดสำหรับการป้องกันโรคนี้ ปัจจุบันจึงแนะนำให้สุนัขทุกตัวที่เจ้าของไม่ต้องการให้ตั้งท้องอยู่แล้ว เข้ารับการผ่าตัดทำหมันได้ตั้งแต่อายุ 4 เดือนขึ้นไป นอกจากจะช่วยป้องกันโรคนี้แล้ว ยังช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคเนื้องอกที่เต้านมได้ด้วย ที่สำคัญการผ่าตัดเอามดลูกและรังไข่ออกในขณะที่ร่างกายยังแข็งแรงเป็นปกติ  ความเสี่ยงในการวางยาและผ่าตัด ระยะเวลาของการฟื้นตัว ตลอดจนค่าใช้จ่ายย่อมต่ำกว่าด้วยครับ เพื่อน ๆ สามารถเข้าไปศึกษาเรื่องการทำหมันในสุนัขได้ในนี้ครับ (การทำหมันในสุนัข...สำคัญไฉน)
 

     ธรรมชาติมักเล่นตลกกันเราเสมอครับ ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนเป็นฮอร์โมนที่มีความสำคัญกับร่างกายของน้องหมาก็จริง แต่ในอีกมุมหนึ่งมันก็อาจก่อให้เกิดปัญหาตามมาได้เหมือนกัน อย่างโรคมดลูกอักเสบเป็นหนอง ที่ มุมหมอหมา ได้นำเสนอเป็นตัวอย่างไปในวันนี้ การเรียนรู้เพื่อรับมือจึงเป็นเรื่องสำคัญ ไม่ต้องรอให้ถึงวันนั้น เพราะธรรมชาติก็อาจทำให้เราตลกไม่ออกได้เช่นกันครับ



 

บทความโดย: หมอต้น ด็อกไอไลค์
น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์
www.dogilike.com
http://family.dogilike.com/tonvet/


รูปภาพประกอบ:
www.ehow.com
www.bisddev.com
www.pet360.com
www.enpevet.de
www.vetsurgerycentral.com
www.ehow.com
www.1funny.com