โรคเนื้องอกและมะเร็งในน้องหมานั้นมีมากมายหลายชนิดเช่นเดียวกับในคนเลยครับ สามารถแบ่งแยกชนิดเรียกชื่อตามของเซลล์ต้นกำเนิด และจัดกลุ่มตามอวัยวะที่เกิดได้หลายชนิด อย่างโรคเนื้องอกและมะเร็งที่ มุมหมอหมา เคยนำมาเสนอไปแล้วก่อนหน้านี้ ก็มีทั้งเนื้องอกที่ผิวหนัง เนื้องอกที่อวัยวะเพศ และเนื้องอกที่เต้านม ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นโรคที่พบได้บ่อยในสุนัขแทบทั้งนั้น 

     แต่ยังมีโรคเนื้องอกและมะเร็งอีกชนิดหนึ่ง ที่มีความสำคัญไม่แพ้กัน พบมากเป็นอันดับที่ 4 ของโรคเนื้องอกและมะเร็งในสุนัข สุนัขที่ป่วยเป็นโรคมะเร็งกว่า  5% ป่วยเป็นมะเร็งชนิดนี้ มะเร็งผมที่จะกล่าวถึงนั่นก็คือ มะเร็งกระดูก ครับ

 

     โรคมะเร็งกระดูก (Bone cancer) เป็นความผิดปกติที่พบได้ทั้งในคน สุนัข และแมว แต่ถ้าเทียบกับคนและแมวแล้ว ในสุนัขนั้นจะเจอได้บ่อยกว่า  มะเร็งกระดูกมีหลายชนิดเรียกชื่อตามเซลล์ต้นกำเนิด ได้แก่ osteosarcoma, chondrosarcoma และ fibrosarcoma แต่มะเร็งกระดูกชนิด osteosarcoma เป็นมะเร็งกระดูกที่พบได้มากที่สุดในสุนัข โดยพบได้ราว 4 ใน 5 ของมะเร็งกระดูกทั้งหมด (ประมาณ 75-85%) ในประเทศสหรัฐอเมริกาพบสุนัขป่วยเป็นมะเร็งชนิดนี้ถึงปีละประมาณ 8000-10000 ตัวเลยทีเดียวครับ

 

     ปัจจุบันยังไม่ทราบถึงสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดมะเร็งกระดูกในสุนัข แต่คาดว่าปัจจัยจากพันธุกรรม ปัจจัยจากสิ่งแวดล้อม ทั้งอาหาร การเลี้ยงดู การได้รับรังสีก่อมะเร็ง สารก่อมะเร็ง รวมถึงการปลูกถ่ายกระดูกหรือใส่สิ่งแปลกปลอมไปยังกระดูก อาจมีส่วนทำให้เกิดมะเร็งกระดูกได้ มะเร็งกระดูกส่วนใหญ่เกิดที่ตัวกระดูกเอง แต่ก็มีบางครั้งที่เกิดจากมะเร็งที่แพร่มาจากอวัยวะอื่นมายังกระดูก ซึ่งในขณะเดียวกัน มะเร็งกระดูกก็สามารถแพร่กระจายไปยังต่อมน้ำเหลืองและอวัยวะอื่น ๆ ภายในร่างกายด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะอวัยวะสำคัญอย่างเช่น ปอด ทำให้น้องหมาที่ป่วยเสียชีวิตได้

 

 

 

     มะเร็งกระดูกชนิด osteosarcoma เป็นมะเร็งที่มีความสัมพันธ์กับช่วงอายุ น้ำหนักตัว และขนาดตัว จึงมักพบในสุนัขพันธุ์ใหญ่และสุนัขพันธุ์ใหญ่ยักษ์ (Giant breed) ที่มีอายุประมาณ 7-10 ปี โดยสุนัขที่ป่วยเป็นมะเร็งชนิดนี้กว่า 29% เป็นสุนัขที่มีน้ำหนักมากกว่า 40 กิโลกรัม แต่ก็สามารถพบได้ในสุนัขพันธุ์เล็กหรือในสุนัขที่มีอายุน้อยกว่า 3 ปีได้เช่นกัน โดยสุนัขที่ป่วยเป็นมะเร็งกระดูกชนิด osteosarcoma ประมาณ 5% มีน้ำหนักน้อยกว่า 15 กิโลกรัม 

 

     สำหรับสุนัขพันธุ์ที่มีรายงานพบว่าป่วยเป็นมะเร็งชนิดนี้ ก็ได้แก่ สุนัขพันธุ์ Rottweiler, Great Danes, St. Bernard, Greyhounds, Great Pyrenees, Doberman pinscher, Labrador retriever, golden retriever, Newfoundland, Leonberger, Irish wolfhounds, Scottish Deerhounds และ Mastiffs จากรายชื่อจะเห็นได้ว่าส่วนใหญ่เป็นสุนัขพันธุ์ใหญ่ทั้งนั้นเลย ซึ่งจากประสบการณ์โดยตรงของผมเอง ก็เคยพบสุนัขพันธุ์ไทยผสมบ้านเรา ป่วยเป็นมะเร็งกระดูกนี้เช่นกันครับ 

    

     มีงานศึกษาของ Rosenberger J. A. และคณะ ตีพิมพ์ในปี ค.ศ. 2007 โดยทำการการศึกษาย้อนหลังถึงความชุกของโรคมะเร็งกระดูกในสุนัข ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าป่วยเป็นมะเร็งกระดูกชนิด osteosarcoma จำนวน 179 ตัว ที่เข้ารับการรักษาช่วงปี ค.ศ. 1996-2005 พบว่า สุนัขพันธุ์ Greyhounds ป่วยเป็นมะเร็งกระดูกมากที่สุด 6.2% รองลงมา คือ สุนัขพันธุ์ Rottweiler (5.3%) และ สุนัขพันธุ์ Great Danes (4.4%) ตามลำดับ 

 

     สำหรับตำแหน่งที่เกิดมะเร็งกระดูกได้ก็คือ กระดูกขาหลัง กระดูกขาหน้า กระดูกซี่โครง กระดูกเชิงกราน กะโหลก กระดูกขากรรไกร และกระดูกสันหลัง พบบ่อยที่กระดูกท่อนยาวอย่างบริเวณกระดูกขา โดยเฉพาะบริเวณกระดูกขาหน้า ทั้งกระดูกขาท่อนล่างและกระดูกขาท่อนบน

 

 

 

     อย่างที่บอกไปครับว่า มะเร็งกระดูกมักพบบ่อยบริเวณกระดูกขา สุนัขที่ป่วยจึงมีอาการเจ็บปวดขา ขาบวม โดยเฉพาะบริเวณใกล้หัวเข่า ข้อศอก หัวไหล่ ทำให้สุนัขไม่ยอมใช้ขาลงน้ำหนัก ไม่ว่าจะเป็นการลุกยืน เดิน หรือวิ่ง อาจเกิดอาการเช่นนี้ขึ้นมาทันที หรือค่อย ๆ แสดงอาการให้เห็นก็ได้ โดยมะเร็งจะไปทำลายกระดูก จนโครงสร้างกระดูกให้เกิดความเสียหายและแตกหัก (pathological fracture) 

 

     แต่หากน้องหมาเกิดมะเร็งกระดูกตรงบริเวณกระดูกขากรรไกร จะส่งผลให้เกิดมีปัญหาเกี่ยวกับการเคี้ยวและการกลืนได้ และเมื่อมะเร็งเกิดการแพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่น ๆ อย่างเช่น แพร่ไปที่ปอด สุนัขก็จะแสดงอาการทางระบบทางเดินหายใจ ทำให้หายใจลำบาก ไอ และเหนื่อยง่ายตามมาได้ด้วยครับ  

 

     เพื่อน ๆ ที่สงสัยว่าสุนัขของเราเป็นสุนัขพันธุ์ใหญ่ มีอายุมากกว่า 7-10 ปีขึ้นไป และมีอาการเข้าข่ายตามนี้ จะป่วยเป็นมะเร็งกระดูกหรือไม่ สามารถพาไปพบคุณหมอเพื่อทำการตรวจได้เลยครับ ซึ่งการวินิจฉัยก็ไม่ยาก จะใช้การถ่ายภาพรังสี (เอ็กซเรย์) ดูทั้งตรงบริเวณกระดูกและดูบริเวณช่องอก เพื่อดูการแพร่กระจายไปที่ปอด ในบางรายคุณหมออาจจะนัดมาทำการเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อกระดูกไปตรวจทางพยาธิวิทยา ซึ่งนอกจากนี้ก็ยังมีการตรวจเลือดและใช้ computed tomography (CT) scans ร่วมด้วย

 

 

 

     การรักษามะเร็งกระดูกในสุนัขมีหลายวิธีเลยครับ แต่หลัก ๆ เลยก็คือ การตัดเอามะเร็งออกไป ถ้าเป็นที่ขาก็คือ ต้องตัดขา ทั้งนี้การพิจาณาว่าต้องผ่าตัดหรือไม่นั้น ก็ขึ้นอยู่กับตำแน่งและการแพร่กระจายของมะเร็งด้วย โดยอาจจะทำร่วมกับเคมีบำบัดและการฉายรังสี เพื่อจำกัดการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็ง มีการศึกษาพบว่า สุนัขที่ไม่ได้การรักษาด้วยการผ่าตัด แต่ได้รับยาเพื่อบรรเทาอาการปวด จะมีชีวิตอยู่ได้ประมาณ  3 เดือนหลังการวินิจฉัย แต่ถ้าได้รับการรักษาผ่าตัดอย่างเดียว จะมีชีวิตอยู่ต่อได้เฉลี่ย 119-175 วัน หลังการวินิจฉัย ซึ่งมีสุนัขจำนวน 11-21% ที่ได้รับการรักษาด้วยวิธีนี้ สามารถมีชีวิตอยู่ต่อได้นานถึง 12 เดือน หลังการวินิจฉัย และหากได้รับการผ่าตัดร่วมกับการรักษาด้วยเคมีบำบัด ก็จะมีชีวิตอยู่ต่อได้เฉลี่ย 262–540 วัน หลังการวินิจฉัย ซึ่งเคมีบำบัดแต่ละชนิดอาจได้ผลไม่เหมือนกัน และผลข้างเคียงจากเคมีบำบัดก็ต่างกันด้วยครับ 

     เพื่อนๆ จะเห็นได้ว่าการให้การรักษากับสุนัขที่ป่วยเป็นมะเร็งกระดูกนั้น จะเพิ่มโอกาสของการมีชีวิตให้อยู่ต่อได้อีกนานขึ้น ผู้เลี้ยงหลายคนมักจะกังวลใจว่า ถ้าตัดขาน้องหมาไปแล้ว น้องหมาจะอยู่อย่างไร ซึ่งโดยทั่วไปแล้วสุนัขที่มี 3 ขา ยังสามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ทั้งนี้สุนัขแต่ละตัวก็อาจมีการตอบสนองต่อการรักษาไม่เหมือนกัน บางรายอาจจะอยู่ต่อได้นานกว่าหรือสั้นกว่าผลการศึกษาเหล่านี้ก็เป็นได้ 

 

     ในขณะนี้กำลังมีการศึกษาถึงวิธีการรักษาใหม่ ๆ อย่างการใช้ภูมิคุ้มกันมารักษาโรคมะเร็งกระดูกในสุนัข ซึ่งอนาคตอาจประยุกต์นำมาใช้ในคนด้วย โดยการฉีดวัคซีน modified bacterial vaccine ที่มีชื่อเรียกว่า ADXS31-164 ซึ่งเป็น tumor-targeting cancer vaccine เข้าทางเส้นเลือดของสุนัข ซึ่งวัคซีนนี้ดัดแปลงเอาเชื้อแบคทีเรีย Listeria monocytogenes  ที่อ่อนฤทธิ์แล้ว ให้มาทำหน้าที่นำพาโปรตีน Her2/neu. เข้าสู่ร่างกาย ซึ่ง Her2/neu. นี้ก็เป็น growth factor receptor ที่แสดงอยู่พบเซลล์ของมะเร็งด้วยเช่นกัน การฉีดวัคซีนดังกล่าวก็หวังให้ภูมิคุ้มกันในร่างกายเรียนรู้และจดจำโปรตีนดังกล่าว เพื่อมาทำลายเซลล์มะเร็งที่ก็มีตัวรับของโปรตีนนี้อยู่เช่นกัน 

 

     ก็ไม่แน่นะครับว่า อนาคตข้างหน้าอาจมีหนทางป้องกันไม่ได้เกิดมะเร็งนี้ในสุนัขได้ หรือมีการรักษาที่ช่วยยืดชีวิตสุนัขที่ป่วย ให้อยู่ต่อไปได้อีกนาน ๆ โดยที่ไม่ต้องใช้วิธีการตัดขาหรือให้เคมีบำบัดอย่างในปัจจุบัน 

 

 

 

 

 

บทความโดย หมอต้น ด็อกไอไลค์

น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์

www.dogilike.com 

http://family.dogilike.com/tonvet/

 

อ้างอิงข้อมูลบางส่วน:

Rosenberger JA, Pablo NV, Crawford PC. 20007. Prevalence of and intrinsic risk factors for appendicular osteosarcoma in dogs: 179 cases (1996-2005). J Am Vet Med Assoc 2007;231(7):1076-1080.

Kristin P. Anfinsen, Tom Grotmol, Oyvind S. Bruland, and Thora J. Jonasdottir. 2011. Breed-specific incidence rates of canine primary bone tumors — A population based survey of dogs in Norway. Can J Vet Res. 2011 Jul; 75(3): 209–215.
http://www.caninecancer.com/Osteosarcoma.html
http://www.akcchf.org/canine-health/your-dogs-health/bone-cancer-in-dogs.html

http://content.stockpr.com/advaxis/media/7216b4b95d9532ec834adf01cf93305c.pdf

http://www.vet.upenn.edu/research/centers-initiatives/mason-cancer-immunotherapy/canine-osteosarcoma

 

 

รูปภาพประกอบ: