โดย: Tonvet
ปฐมพยาบาลน้องหมาด้วยพืชสมุนไพรใกล้ตัว
มาเรียนรู้วิธีใช้สมุนไพรใกล้ตัว เพื่อการปฐมพยาบาลความเจ็บป่วยภายนอกให้น้องหมากัน
25 พฤษภาคม 2559 · · อ่าน (22,047)คนไทยเรารู้จักใช้สมุนไพรมานาน ถือเป็นภูมิปัญญาที่ถูกส่งต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่น องค์ความรู้เหล่านี้ยังคงมีใช้กันอยู่ในหลายชุมชน ซึ่งเราสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดูแลสุขภาพสัตว์เลี้ยงของเราได้ แนวคิดการนำสมุนไพรมาใช้ในการปฐมพยาบาลจึงเป็นเรื่องที่น่าสนใจ แต่จะใช้อย่างไรให้ปลอดภัยและถูกต้องนั้น เป็นเรื่องที่ผู้เลี้ยงสุนัขจะต้องสนใจศึกษาเพิ่มเติมครับ
ก่อนอื่นเลยเรามาทำความเข้าใจกันก่อนว่า แนวคิดการปฐมพยาบาลนั้น ก็คือการให้ความช่วยเหลือและรักษาพยาบาลในเบื้องต้น ก่อนที่จะนำสัตว์ป่วยส่งไปพบคุณหมอ ซึ่งหากสัตว์ป่วยได้รับการปฐมพยาบาลอย่างถูกต้องแล้ว ก็จะช่วยให้พ้นอันตรายและลดภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นได้ แต่ก่อนจะให้การช่วยนั้น เราต้องประเมินความรุนแรงก่อน ว่าความเจ็บป่วยนั้นรุนแรงมากแค่ไหน พอจะใช้สมุนไพรช่วยต่อได้หรือไม่ เพราะถ้ารุนแรงมาก ก็ควรให้สัตวแพทย์เป็นผู้รักษาเลยจะดีกว่าครับ
สำหรับบทความนี้ผมจะพาเพื่อน ๆ ไปรู้จักคุณประโยชน์จากสมุนไพรใกล้ตัวที่สามารถนำมาใช้รักษาอาการภายนอกของน้องหมาในเบื้องต้นได้ โดยเฉพาะการรักษาบาดแผลเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น แผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก และอาการผื่นแพ้จากแมลงกัดต่อย ตามมาดูกันเลยครับ
แผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก
แผลไฟไหม้ (Burn wound) เป็นแผลที่ผิวหนังหรือเนื้อเยื่อได้รับความเสียหายจากความร้อน ความรุนแรงขึ้นกับความลึกของผิวและพื้นที่ที่ได้รับสัมผัส โดยเราแบ่งความรุนแรงออกเป็น 3 ระดับตามความลึก ระดับที่ 1 (First degree) เกิดเฉพาะหนังกำพร้าส่วนบนเท่านั้น ระดับที่ 2 (second degree) จะลงไปถึงหนังแท้ และระดับที่ 3 (Third degree) จะลึกไปยังชั้นใต้ผิวหนัง รวมทั้งต่อมไขมันและรูขุมขนต่าง ๆ อาจไม่รู้สึกเจ็บปวดเนื่องจากเส้นประสาทบริเวณผิวหนังแท้ถูกทำลายไป ซึ่งระดับที่ 2 และ 3 นี้อาจมีภาวะแทรกซ้อนเกิดตามมาได้ เช่น การติดเชื้อเกิดขึ้นได้ ฯลฯ
สำหรับการปฐมพยาบาล เริ่มจากให้ดับเปลวไฟบนตัวก่อน จากนั้นตัดขนแล้วเปิดน้ำสะอาดที่มีอุณหภูมิปกติ ให้ไหลผ่านเพื่อล้างแผล ถ้าแผลสกปรกมาก อาจทำความสะอาดแผลด้วยสบู่มีฤทธิ์อ่อนๆ หรือ ใช้ povidone-iodine solution เจือจางโดยผสมน้ำเกลือล้างแผล 1 ต่อ 10 ส่วนล้าง แล้วใช้ก๊อสปิดแผลไว้ หรืออาจหาผ้าสะอาดชุบน้ำเย็นประคบบริเวณแผล เพื่อลดการสูญเสียความร้อน แล้วรีบพาไปพบสัตวแพทย์ในกรณีที่รุนแรง ไม่ควรนำยาสีฟันมาทาแผล เพราะจะทำให้เกิดการติดเชื้อตามมาได้
กรณีเป็นแผลน้อยๆ ไม่รุนแรง เช่น แผลไฟไหม้ระดับที่ 1 และระดับที่ 2 ที่ไม่รุนแรง เราอาจใช้สมุนไพรมาช่วยเพื่อการรักษาได้ สำหรับสมุนไพรที่สามารถนำมาใช้รักษาแผลไฟไหม้ได้นั้น คือ ว่านหางจระเข้ โดยใช้น้ำวุ้นจากใบว่างหางจระเข้มาทาลงแผล เช้าและเย็น เพราะมีสรรพคุณช่วยดับพิษร้อน รักษาแผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก และอาการไหม้จากแสงแดดได้ด้วย ซึ่งสามารถเข้าไปช่วยลดการอักเสบ สมานแผล และช่วยเพิ่มการเจริญทดแทนของเนื้อเยื่อได้
โดยเราเลือกใช้ใบว่านหางจระเข้ที่เป็นใบแก่และใบใหญ่ เพราะจะมีเนื้อวุ้นที่หนา โดยนำใบมาปลอกเปลือกออก ตัดเปลือกให้หนา ๆ เข้าไว้ เพื่อจะได้เอายางสีเหลืองที่ติดมาออกไป แล้วก็ต้องนำมาล้างเอาน้ำยางดังกล่าวออกไปให้หมดด้วยก่อนนำมาใช้ ไม่เช่นนั้นก็จะทำให้ผิวเป็นแผลมากขึ้น เวลานำมาใช้ก็ควรใช้ทันทีที่เตรียมเลย ถ้าหากจะเก็บก็ต้องเก็บในที่เย็นเท่านั้น เพราะภายในเนื้อวุ้นมีเอนไซม์ที่ไม่คงตัว ทำให้สารออกฤทธิ์สลายตัวได้ง่ายเมื่อโดนความร้อน
อาการผื่นแพ้จากแมลงกัดต่อย
การแพ้ เป็นการตอบสนองของร่างกายต่อสารก่อภูมิแพ้ อาจพบน้องหมามีอาการผื่นแดง มีตุ่มแดง บางรายมีอาการบวมในตำแหน่งที่แมลงกัดต่อย และอาจมีอาการคันร่วมด้วย แต่ในรายที่เป็นมาก จะพบว่ามีอาการกระจายทั่วร่างกาย หายใจติดขัด หรืออาการไม่ดีขึ้นภายใน 3-6 ชั่วโมงหลังจากที่ได้ปฐมพยาบาลแล้ว แบบนี้ต้องรีบพาน้องหมาไปพบสัตวแพทย์โดยทันทีครับ
การใช้สมุนไพรกับน้องหมาที่มีอาการผื่นแพ้จากแมลงกัดต่อยเพียงเล็กน้อยนั้น สามารถใช้ เสลดพังพอนตัวเมีย (พญายอ) โดยใช้ใบสด 5-10 ใบ มาตำขยี้และทาบริเวณแผล ซึ่งมีสรรพคุณถอนพิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย ตะขาบ แมงป่อง เพราะมีสารกลุ่มสเตอรอล (sterols) ฟลาโวนอยด์ (Flavonoids) ช่วยลดการอักเสบ และลดการตายของเซลล์ เมื่อสัตว์ได้รับพิษจากแมงป่อง ซึ่งปัจจุบันมีทำออกมาในรูปแบบโลชั่นและยาขี้ผึ้งสำหรับทาบริเวณที่มีอาการ แต่ควรต้องโกนขนน้องหมาออกก่อน
สมุนไพรอีกตัวหนึ่งที่ใช้รักษาพิษจากแมงกัดต่อยได้ก็คือ เสลดพังพอนตัวผู้ โดยใช้ใบ 5-10 ใบ มาตำขยี้และทาบริเวณแผลเช่นกัน ซึ่งในใบจะมีสารกลุ่มอิริดอยด์ (iridoids) นอกจากสามารถแก้พิษแมลงกัดต่อยได้แล้ว ยังสามารถแก้ลมพิษ ผื่นคัน ลดอักเสบได้ด้วย และตัวสุดท้ายก็คือ ใบพลู โดยใช้ใบสดที่โตเต็มที่ จำนวน 3-4 ใบ มาตำแล้วผสมเหล้าหรือแอลกอฮอล์ (เอทานอล) เล็กน้อย แล้วนำมาทาบริเวณผื่นหรือแผลที่แมลงกัดต่อย ซึ่งใบพลูมีสรรพคุณแก้ลมพิษ ผิวหนังอักเสบจากแมลงกัดต่อย มีฤทธิ์ชาเฉพาะที่ทำให้ลดอาการคันจากพิษแมลงได้ เพราะในใบพลูมีน้ำมัน betel oil มีสารยูจินอลและซาวิคอลอยู่ ปัจจุบันมีรูปแบบยาทาทิงเจอร์พลู สำหรับทาบริเวณที่มีอาการ แต่ควรต้องโกนขนน้องหมาออกก่อนนะครับ
การบาดเจ็บเล็กๆ น้อย ๆ ภายนอกเหล่านี้ เจ้าของสามารถประยุกต์นำเอาความรู้โดยใช้สิ่งใกล้ตัวมาช่วยน้องหมาได้ ซึ่งพืชสมุนไพรเหล่านี้ก็มีการศึกษาถึงประสิทธิภาพมาแล้วจากงานวิจัย เช่น ว่านห่างจระเข้กับแผลไฟไหม้ ฯลฯ ถ้าเรารู้ว่าพืชใกล้ตัวชนิดไหนสามารถนำมาใช้ได้ รู้ว่าใช้อย่างไร ก็สามารถจัดเตรียมไว้ก่อนได้ เพื่อไม่ให้เกิดผลเสียจากการใช้สมุนไพรผิดวิธี อันเป็นการพึ่งพาตัวเองได้ในระดับเบื้องต้น ช่วยให้ประหยัดค่ารักษาพยาบาลได้ อีกทั้งยังเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาจากบรรพบุรุษของไทยเราได้ด้วยครับ
บทความโดย หมอต้น ด็อกไอไลค์
น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์
ข้อมูลอ้างอิงบางส่วน:
เอกสารประกอบคำบรรยายประชุมวิชาการหัวข้อ การปฐมพยาบาลด้วยสมุนไพรใกล้ตัว จากคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และศูนย์พันธุวิศวกรรม และเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ. เมื่อวันที่ 7 สิงหาคม พ.ศ. 2556 ณ ห้องประชุม 302 อาคารราชรัตน์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
http://www.petmd.com/dog/general-health/how-build-homeopathic-and-herbal-first-aid-kit-pets
รูปภาพประกอบ:
http://www.natural-dog-health-remedies.com/images/xfhfc.jpg.pagespeed.ic.wEbcoqa8hC.jpg
http://farm1.staticflickr.com/21/33654171_eab9a4c2f7_z.jpg
http://cr.lnwfile.com/_/cr/_raw/hs/02/52.jpg
http://www.thailovehealth.com/images/100153.jpg
http://karenkorona.com/wp-content/uploads/2014/11/woman-dog-herb-hero.jpg
SHARES