การเจ็บปวดเป็นการตอบสนองทางสรีรวิทยาของร่างกาย เวลาที่คนเราเจ็บปวดนั้น อาจมีการแสดงอาการที่ไม่เหมือนกัน ขึ้นกับว่าเราปวดบริเวณไหน ปวดมากแค่ไหน แต่ไม่ว่าจะอย่างไรก็ตาม เราสามารถสื่อสารหรือบอกกล่าวให้คนอื่นทราบถึงอาการปวดได้ (เว้นแต่จะเป็นทารกหรือเด็กเล็ก) ต่างกับสุนัขที่ไม่สามารถพูดจาบอกล่าวได้ ทำให้เราอาจจะไม่ทราบว่า สุนัขของเราอาจกำลังแสดงอาการปวดอยู่ มาทราบอีกทีก็สายเสียแล้ว ทำอย่างไรเราถึงจะทราบว่า สุนัขของเรากำลังแสดงอาการปวดอยู่ วันนี้ มุมหมอหมา มีวิธีการสังเกตอาการปวดในสุนัขมาฝากครับ  

 

มาทำความเข้าใจอาการปวดกันหน่อย

    เวลาที่ร่างกายได้รับการกระตุ้นให้เกิดความเจ็บปวด จะมีการแปลสัญญาณส่งผ่านไปตามเส้นประสาท ผ่านไขสันหลัง เข้าสู่สมองโดยไปกระตุ้นที่ประสาทอัตโนมัติในไฮโปธาลามัส  มีการหลั่งอิพิเนฟรินเพิ่มมากขึ้น มีผลทำให้อัตราการเต้นของหัวใจ ความดันโลหิต และอัตราการหายใจเพิ่มมากขึ้น อีกส่วนก็ส่งสัญญาณประสาทต่อไปยังเปลือกสมอง ทำให้เกิดการตอบสนองทางพฤติกรรมที่แสงดออกซึ่งความเจ็บปวดในรูปแบบต่าง ๆ ตามระดับความรุนแรง โดยมีปัจจัยจากประสบการณ์มาเกี่ยวข้องด้วย


     เราแบ่งจำแนกประเภทของความเจ็บปวดตามระยะเวลาออกเป็น ความเจ็บปวดแบบเฉียบพลันและความเจ็บปวดแบบเรื้อรัง (ปวดนานเกิน 1-3 เดือนขึ้นไป) หรืออาจแบ่งตามชนิดของความเจ็บปวด เช่น ความเจ็บปวดที่เกิดจากการตอบสนองต่อสิ่งที่มากระตุ้น (ถูกหยิก ถูกตี ถูกสารพิษ ถูกน้ำร้อนลวก) เรียกว่า Nociceptive pain หรือ ความเจ็บปวดที่เกิดจากเนื้อเยื่อได้รับความเสียหายแล้วมีการหลั่งสารสื่ออักเสบมากระตุ้น เรียกว่า Inflammatory pain และ การอักเสบที่เป็นผลมาจากความเสียหายของระบบประสาท เรียกว่า Neuropathic pain ฯลฯ

 

     ที่ต้องแยกความเจ็บปวดออกเป็นหลายประเภทเช่นนี้ ก็เพราะว่าเวลาที่คุณหมอรักษา จะมีวิธีการรักษาหรือใช้ยาไม่เหมือนกัน แต่อย่างไรก็ดีเจ้าของก็ต้องทราบให้ได้เสียก่อนว่า น้องหมาของเรากำลังเจ็บปวดอยู่หรือไม่ เพราะการควบคุมอาการปวดได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพนั้น จะช่วยให้น้องหมาฟื้นตัวเร็ว ไม่ต้องทนทุกข์ทรมาน และช่วยเพิ่มคุณภาพชีวิตของสุนัขได้ด้วย เรามาดูกันเลยมาน้องหมาที่กำลังปวดนั้น จะแสดงอาการอย่างไรบ้าง


 

1. ไม่ยอมใช้อวัยวะที่กำลังปวดอยู่ 

     เวลาที่เราปวดขา ก็คงไม่อยากใช้ขาข้างนั้นลงน้ำหนักใช้ไหมครับ น้องหมาก็เช่นกัน บางตัวปวดมาก จนไม่ยอมใช้ขาข้างนั้น ยอมที่จะเดินเพียง  3 ขาเลยก็มี  บางตัวปวดฟัน เจ้าของก็อาจจะพบว่าน้องหมาไม่ยอมเคี้ยวหรือใช้ฟันข้างนั้น เวลากินอาหารก็แลดูลำบาก กินได้น้อยลง บางตัวก็ถึงกับไม่กินอาหารไปเลยก็มี เพราะอาจจะกลัวว่าถ้าใช้ฟันกัดหรือแทะแล้วจะเจ็บ บางตัวปวดบริเวณช่วงท้อง ก็อาจไม่อยากเบ่งขับถ่าย เพราะยิ่งเบ่งถ่ายก็ยิ่งทำให้ปวดเข้าไปอีกครับ  


 

2. มีพฤติกรรมกัด แทะ เลียบริเวณที่ปวด
 

     ปกติน้องหมาก็มีการเลียตัวเองบ้างเป็นธรรมดา แต่ถ้ามีพฤติกรรมเช่นนี้บ่อยขึ้น วันละหลาย ๆ ครั้งในบริเวณเดิม ๆ ประจำ ก็แสดงว่า อาจมีอาการปวด คัน หรือระคายเคืองอยู่ในบริเวณดังกล่าว สุนัขบางตัวปวดมากอาจจะถึงขั้นกัดหรืองับบริเวณนั้นเลยก็มี  ถ้าเราสังเกตเห็นอาการเช่นนี้ ให้ลองคลำตรวจหรือแหวกขนน้องหมาดูว่ามีแผล มีบวมแดง หรือมีการอักเสบอยู่หรือไม่ ต้องพยายามอย่าให้น้องหมาเลียบริเวณนั้นอีก เพราะจะยิ่งทำให้อาการยิ่งแย่ลงไป ควรรีบพาน้องหมาไปพบคุณหมอ เพื่อตรวจหาสาเหตุการปวดต่อไป 


 

3. ซึม นอนมากขึ้น ไม่ค่อยเคลื่อนไหวร่างกาย

     สุนัขที่ปวดมาก ๆ ก็จะไม่อยากขยับตัว ลุกหรือเดินไปไหน ไม่ค่อยวิ่งเล่นเหมือนแต่ก่อน  เดินไป 2-3 ก้าวก็นั่งลง บางตัวนอนนิ่ง ๆ พร้อมกับมีอาการตัวสั่น ไม่ค่อยสนใจเจ้าของ ไม่ค่อยสนใจสิ่งแวดล้อมรอบตัว ผู้คนหรือสัตว์ตัวอื่น ๆ อยากเพียงแต่จะนอนเท่านั้น อาหารก็ไม่ค่อยอยากกิน เอาของอร่อย ๆ ที่เคยชอบกินไปให้ ก็ส่ายหน้าหนี บางรายที่ปวดขา ปวดข้อสะโพก ก็อาจจะลุกยืนลำบาก กว่าจะยืนได้ก็ใช้เวลานาน พอปวดมาก ๆ ก็พลอยไม่อยากเดินไปกินอาหาร หรือออกไปขับถ่ายที่อื่น 


 

4. หายใจเร็ว หอบ หัวใจเต้นเร็ว

    เวลาที่น้องหมามีอาการเจ็บปวด ร่างกายจะเร่งการทำงานของประสาทซิมพาเธติกให้หลั่งอิพิเนฟรินเพิ่มมากขึ้น มีผลทำให้อัตราการเต้นของหัวใจ และอัตราการหายใจเพิ่มมากขึ้น เจ้าของจะสังเกตพบว่า น้องหมาหายใจเร็วขึ้นผิดปกติ บางตัวถึงกับหอบ รูม่านตาขยาย ถึงแม้ว่าจะกำลังนอนอยู่เฉย ๆ ก็ตาม หากเอามือเตะไปที่บริเวณช่วงอกข้างซ้าย ก็อาจรู้สึกได้ว่า หัวใจน้องหมาเต้นเร้วขึ้น แม้ว่าจะเป็นขณะนอนพักเช่นกัน แล้วหากยิ่งความเจ็บปวดรุนแรงมาก จะไปกระตุ้นการทำงานของประสาทพาราซิมพาเธติก ทำให้อัตราการเต้นของหัวใจ และความดันโลหิตลดลง หลอดเลือดหัวใจส่วนปลายขยายตัว น้องหมาก็อาจมีอาการช็อคได้


 

5. มีพฤติกรรมเปลี่ยนไป (ก้าวร้าวขึ้น ไม่ยอมให้จับตัว  ส่งเสียงร้อง ฯลฯ)

    เวลาน้องหมาปวดมาก ๆ หากเราไปจับหรือถูกตัวในบริเวณเจ็บ น้องหมาก็จะร้องปวด หรือไม่ก็หันมากัด สุนัขที่มีอาการปวด มักจะระวังเนื้อระวังตัวมากขึ้น ทำให้บางตัวมีพฤติกรรมก้าวร้าวขึ้น เช่น ส่งเสียงขู่ แยกเขี้ยวใส่ เห่าไล่ ฯลฯ ทั้ง ๆ ที่ไม่เคยมีนิสัยเช่นนี้มาก่อน แม้แต่สีหน้าแววตาก็แสดงออกมาผิดปกติ เช่น หูตก ตาปิด กลายเป็นหมาขี้ระแวง ฯลฯ บางตัวก็ทำท่ทางแปลก ๆ อย่างในรูปด้านล่างนี้ สุนัขทำท่ายืดท้อง ยกก้นขึ้น หลังแอ่น โน้มตัวลงมาด้านหน้า คล้ายการสวดภาวนา ฝรั่งเรียกท่านี้ว่า “prayer position” บ่งบอกว่า น้องหมาตัวนี้อาจกำลังปวดท้องอยู่