เพราะการขับถ่ายเป็นเรื่องปกติของสิ่งมีชีวิต ที่ต้องมีการกำจัดของเสียบางส่วนออกไปจากร่างกาย อุจจาระหรือที่ในสัตว์เราใช้คำว่า มูล นั้น ก็เป็นของเสียที่เหลือจากอาหารซึ่งผ่านกระบวนการย่อยและดูดซึมมาแล้ว ซึ่งอึนี้ก็ไม่ได้เป็นของที่หมดประโยชน์ไปเท่านั้นนะครับ เพราะถ้าเราสังเกตกันให้ดี ๆ ก็สามารถบอกอะไรบางอย่างเกี่ยวกับสุขภาพของน้องหมาได้ด้วย วันนี้ มุมหมอหมา เลยจะมาพาเพื่อน ๆ ไปเรียนรู้วิธีการสังเกตลักษณะของอึในแบบต่าง ๆ กันครับ ดูสิว่าสามารถบอกอะไรกับเราได้บ้าง...

 

 

 

 

 

 

     อย่างแรกเราก็ต้องแยกลักษณะความแข็งความนิ่มของอุจจาระกันก่อน เราใช้ระบบ Fecal scoring system หรือ Bristol stool scale โดยแบ่งอุจจาระออกเป็น 7 ชนิด 1. เป็นอุจจาระที่แข็งมากที่สุด เหมือนเม็ดกระสุนเล็ก ๆ คล้ายลักษณะของขี้กระต่าย 2. เป็นอุจจาระที่มีความแข็ง แต่ยังเป็นลักษณะของเม็ดกระสุนที่สามารถมาจับรวมกันจนกลายเป็นแท่งได้  3. เป็นอุจจาระที่ค่อนข้างแข็ง แต่มีลักษณะเป็นก้อนเป็นแท่ง 4. เป็นอุจจาระที่ดีที่สุด มีลักษณะเป็นแท่งลำยาวพอประมาณ คล้ายผลมะขามสุก 5. เป็นอุจจาระที่เริ่มนิ่มแล้ว อาจเป็นแท่งอยู่หรืออาจจะเริ่มแตกกระจายแต่ยังคงตัวได้ ลักษณะคล้ายกับยาสีฟัน 6. เป็นอุจจาระที่เริ่มเละและมีน้ำผสมอยู่มาก แต่ยังพอมีเนื้อผสมอยู่บ้างคล้ายกับวิปครีม และ 7. เป็นอุจจาระที่เหลวเป็นน้ำแทบไม่มีเนื้อผสมอยู่เลย ซึ่งอุจจาระที่เป็นลักษณะที่ 1 กับ 2 เราสามารถประเมินได้ว่า สุนัขกำลังมีอาการท้องผูก ส่วนอุจจาระในลักษณะที่ 5, 6 และ 7 นั้นเป็นสุนัขที่มีอาการท้องเสียอยู่ครับ 

 

 

 

 

 

 

 

     ต่อมาที่เราต้องสังเกตต่อก็เป็นสีของอุจจาระครับ อุจจาระปกติจะมีสีเหลืองหรือสีน้ำตาลขึ้นกับอาหารที่กินเข้าไป ซึ่งสีนี้เกิดจากสาร stercobillin ที่ถูกขับออกมากับอุจจาระ แต่อุจจาระที่มีความผิดปกตินั้น สีจะต่างออกไปจากนี้ อุจจาระที่มีสีดำ บอกเราได้ว่าอาจมีเลือดออกที่ทางเดินอาหารส่วนต้น เช่น ที่กระเพาะอาหารและสำไส้เล็ก อุจจาระแบบนี้อาจมีกลิ่นคาวของเลือดทีผ่านการย่อยแล้วปนออกมา เลือดจึงเปลี่ยนจากสีแดงเป็นสีดำปะปนออกมากับอุจจาระ แต่บางครั้งอุจจาระนั้นก็มีสีดำได้ ทั้งนี้เกิดจากยาที่ได้กินเข้าไป เช่น พวกยาบำรุงเลือด ยานี้อาจทำให้อุจจาระของสุนัขมีสีดำได้เช่นกัน ต่อมา อุจจาระที่มีสีแดง สามารถบอกเราได้ว่า กำลังมีเลือดออกที่ทางเดินอาหารส่วนปลาย เช่นที่ลำไส้ใหญ่หรือส่วนที่ใกล้กับทวารหนัก อาจพบเป็นเลือดสดและมีกลิ่นคาวเลือดปะปนออกมา บางครั้งอาจพบมูกปนออกมาด้วย ลักษณะอุจจาระที่มีมูกปนเช่นนี้ บอกกับเราได้ว่า กำลังมีอักเสบในทางเดินอาหารส่วนปลายอยู่ อุจจาระที่มีสีเขียว เป็นสีของน้ำดี เกิดจากกระบวนการย่อยที่ไม่สมบูรณ์ ทำให้เคลื่อนผ่านอย่างรวดเร็ว ส่วนใหญ่สุนัขจะท้องเสียหรือบางครั้งอาจเกิดจากสิ่งที่กินเข้าไป เช่นสุนัขบางตัวไปแอบบกินหญ้ามา และสุดท้าย อุจจาระที่มีสีขาวหรือเทา อุจจาระลักษณะนี้บ่งบอกความผิดปกติของตับอ่อน ซึ่งมีหน้าที่ผลิตเอนไซม์ไลเปส (lipase) หรือมีน้ำดีอุดตัน อุจจาระลักษณะนี้จะมีความมันของไขมันด้วย เพราะร่างกายไม่สามารถย่อยไขมันได้นั่นเอง 

 

 

 

 

 

 

    ความถี่หรือจำนวนครั้งในการขับถ่าย สามารถบอกตำแหน่งของความผิดปกติได้ สุนัขที่อุจจาระบ่อย ๆ เป็นกองเล็ก ๆ มีปริมาณน้อย ๆ อาจบ่งบอกว่ามีความผิดปกติที่ทางเดินอาหารส่วนปลาย เช่น ลำไส้ใหญ่ ส่วนสุนัขที่อุจจาระปริมาณมาก ๆ เป็นกองใหญ่ ๆ พวกนี้มักมีปัญหาที่บริเวณทางเดินอาหารส่วนต้น เช่น ที่ลำไส้เล็ก ซึ่งอาจมีการอาเจียนร่วมด้วย

 

 

 

 

 

 

 

     การสังเกตสิ่งที่ปนออกมากับอุจจาระของสุนัขทำให้เราทราบสาเหตุถึงสิ่งที่ทำให้สุนัขป่วยได้ สุนัขที่มีหนอนพยาธิในทางเดินอาหาร ก็จะมีหนอนพยาธิปะปนออกมากับอุจจาระด้วย ที่พบได้บ่อยคือ พยาธิตัวกลม (ยาวเป็นเส้น) กับพยาธิตัวตืด (ยาวเป็นปล่อง) เป็นต้น หรือสุนัขบางตัว อุจจาระมีเนื้อของอาหารที่กินเข้าไปปะปนออกมา เนื้ออุจจาระอาจจจะหยาบขึ้นหรือเหลวไม่เป็นก้อน พวกนี้สาเหตุเกิดจากความผิดปกติของการย่อยอาหาร อวัยวะอย่างลำไส้เล็ก ตับ หรือตับอ่อนไม่สามารถผลิตเอนไซม์ออกมาย่อยอาหารได้ หรือผลิตออกมาแล้ว แต่ไม่สามารถทำหน้าที่ได้ เนื่องจากสภาวะต่าง ๆ ในทางเดินอาหารเปลี่ยนแปลงไป หรือสุนัขที่อุจจาระออกมาพร้อมกับมีสิ่งแปลกปลอมปนออกมาด้วย เช่น เศษผ้า เส้นด้าย เศษยาง เศษหิน เศษขน ฯลฯ พวกนี้เกิดในสุนัขที่เป็นโรค Pica disease หรือโรคที่ชอบกินของแปลกที่ไม่ใช่อาหาร สุนัขพวกนี้จะแสดงพฤติหรรมที่กินแบบนี้อยู่เป็นประจำ ส่วนมากพบในลูกสุนัข บางตัวก็หายไปเองเมื่อโตขึ้น ซึ่งอาจมาจากปัญหาพฤติกรรมหรือร่างกายขาดสารอาหารอะไรบางอย่าง 

 

 

 

 

 

     ไม่น่าเชื่อเลยใช่ไหมครับว่า แค่เพียงอุจจาระของสุนัขก็สามารถบอกอะไรกับเราได้อย่างตั้งมากมาย หลังจากนี้เวลาที่น้องหมาอึแล้ว ก็อย่าเมินหน้าหนี ให้แอบดูสักหน่อยว่าอุจจาระของเขาเป็นอย่างไรบ้าง ก่อนที่จะเก็บเอาไปทิ้ง เพราะมันมีประโยชน์จริง ๆ เลยนะ ใช้การประเมินสุขภาพของสุนัขในเบื้องต้นได้ด้วย เป็นเรื่องง่ายที่เราทุกคนก็สามารถทำได้ก่อนที่จะพาไปพบกับสัตวแพทย์ อย่างน้อยผลจากการสังเกตเหล่านี้ ก็สามารถใช้เป็นข้อมูลมาบอกเล่ากับสัตวแพทย์ได้ ใช้ช่วยในการวินิจฉัยโรคของสุนัขได้ต่อไปครับ 

 

บทความโดย: หมอต้น ด็อกไอไลค์

น.สพ.ธีรภาพ มุสิกานนท์

www.dogilike.com 

http://family.dogilike.com/tonvet/

 

รูปภาพประกอบ :