สาหร่ายสีเขียมแกมน้ำเงิน เป็นสิ่งมีชีวิตชนิดแรก ๆ ที่ถือกำเนิดมาบนโลก สามารถปรับตัวและใช้ประโยชน์จากแสงอาทิตย์ มาสังเคราะห์แสงให้เป็นพลังงานได้ และดำรงชีวิตสืบทอดเผ่าพันธุ์มายาวนานกว่า 3 พันล้านปีจนมาถึงปัจจุบัน  ถือเป็นจุดกำเนิดของการสร้างสภาพแวดล้อมและสิ่งมีวิตบนโลกก็ว่าได้ ซึ่งถึงแม้เราจะเรียกชื่อว่า "สาหร่าย" แต่ว่ากลับถูกจัดให้เป็นแบคทีเรียชนิดหนึ่งมีชื่อว่า "ไซยาโนแบคทีเรีย (cyanobacteria)" เป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่เจริญพันธุ์ด้วยการแบ่งตัว มันอาศัยอยู่ตามแหล่งน้ำและพื้นที่ที่มีความชื้น นอกจากนี้ยังสามารถปรับตัวให้อยู่ในสภาพสิ่งแวดล้อมที่เลวร้าย เช่น มีความเป็นกรดสูงหรือมีอุณหภูมิสูง ๆ ได้อย่างน่าอัศจรรย์


 

     สาเหตุที่ได้รับชื่อนี้เนื่องจากสิ่งมีชีวิตกลุ่มนี้มีสารสี (pigment) ซึ่งเป็นสารสีที่ให้สีน้ำเงินหรือน้ำเงินแกมเขียว ทำให้ไซยาโนแบคทีเรียสามารถสังเคราะห์ด้วยแสงได้ จึงจัดเป็นผู้ผลิตที่สำคัญในระบบนิเวศ มีทั้งแบบอยู่เป็นเซลล์อิสระเดี่ยว ๆ อยู่เป็นกลุ่มเซลล์ หรืออยู่เรียงตัวอันเป็นสาย และมีประเภทที่อาศัยอยู่ร่วมกับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ไม่ว่าจะเป็นพืช สัตว์ และเชื้อรา โดยสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินจะมีทั้งประเภทที่มีประโยชน์และประเภทที่สร้างสารพิษให้โทษด้วย คนและสัตว์ส่วนมากจะได้รับสารพิษจากการบริโภคน้ำและบริโภคเนื้อสัตว์น้ำที่ปนเปื้อนสารพิษที่สาหร่ายที่เขียวแกมน้ำสร้างขึ้นมา 

พิษของสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน

     สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินบางชนิดสามารถสร้างสารพิษขึ้นได้ พิษของสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินมีผลต่อระบบประสาทและตับของคนและสัตว์  ล่าสุดมีรายงานข่าวการตายของสุนัขจากการได้รับสารพิษของสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินหลังจากลงไปว่ายน้ำในทะเลสาบหลายแห่งทั้งในยุโรปและอเมริกา สมาคม The British Veterinary Association (BVA) ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า พบรายงานสุนัขได้รับสารพิษของสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินเพิ่มมากขึ้นใน Southampton, Edinburgh, Cornwall และ Lincolnshire ของสหราชอาณาจักร โดยสุนัขมักได้รับพิษจากการกินน้ำเข้าไป ส่วนมากจะแสดงอาการให้เห็นภายใน 2-3 ชั่วโมง ขึ้นกับชนิดของพิษและปริมาณที่รับเข้าไป โดยสุนัขจะอาเจียน ท้องเสีย สูญเสียการทรงตัว หายใจผิดปกติ ชัก ถ่ายออกมาเป็นเลือดสด และหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีก็จะมีโอกาสเสียชีวิตสูง โดยพิษจะไปทำอันตรายต่อระบบประสาทและตับ ดังนี้

พิษต่อระบบประสาท

     สำหรับพิษต่อระบบประสาทที่สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินสร้างขึ้นนั้นมี 4 ชนิด คือ anatoxin-a, anatoxin-a(s), saxitoxin และ neosaxitoxin โดยสองชนิดแรก จะเป็นไปจับกับ acetylcholine receptor และ acetylcholinesterase (AChE) ทำให้ระบบประสาทถูกการกระตุ้นมากเกินไป และทำให้กล้ามเนื้อเกิดการล้าและอ่อนแรงในเวลาต่อมา โดย (s) ของพิษ anatoxin-a(s) นั้นมาจาก salivation คือเวลาที่สัตว์ได้รับสารพิษแล้วจะเกิดการหลั่งของน้ำลายออกมา ส่วน saxitoxin และ neosaxitoxin จะไปยับยั้ง sodium ion ในการเคลื่อนที่ผ่าน sodium channel จึงยับยั้งการส่งผ่านของกระแสประสาท และยับยั้งการหลั่งของ acetylcholine ทำให้เกิดกล้ามเนื้ออ่อนแรงเช่นกัน

พิษต่อตับ

     สารที่มีพิษต่อตับที่สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินสร้างมี 2 ชนิด คือ microcystin และ nodularin โดยจะเข้าไปทำลายเซลล์ตับ นอกจากนี้ยังไปยับยั้งการทำงานของเอ็นไซม์ protein kinase และ protein phosphatases จะมีผลต่อการควบคุมการแบ่งตัวของเซลล์ (proliferation) การที่ได้รับสารพิษปริมาณน้อย ๆ แต่เป็นระยะเวลานาน ๆ ก็อาจส่งผลให้เกิดมะเร็งที่ตับตามมาได้ด้วย  มีการศึกษาของ Yoshio Ueno และคณะในปี 1993-1994 ตรวจพบปริมาณ microcystin toxin ในแหล่งน้ำดื่มในเมือง Haiman ประเทศจีน ซึ่งมีอุบัติการณ์ของการเกิดมะเร็งตับ primary liver cancer สูง คณะผู้ทำวิจัยคาดว่า microcystin toxin น่าจะเป็นปัจจัยเสี่ยงหนึ่งของการเกิดผลดังกล่าวได้ 
 


 

ผลของสุนัขที่ได้รับพิษจากสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน

     อย่างที่กล่าวไปข้างต้นว่าพิษของสาหร่างสีเขียวแกมน้ำเงินส่งผลต่อระบบประสาทและตับ หลัก ๆ คือ สารพิษ microcystins และ anatoxins สุนัขที่ได้รับสารพิษจะแสดงอาการอย่างไรและมากหรือน้อยนั้น ก็ขึ้นกับชนิดของพิษที่ได้รับ ปริมาณที่ได้รับ และความไวรับของร่างกายสุนัขเอง หากได้รับสารพิษที่ส่งผลต่อตับ สุนัขจะมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ถ่ายเป็นเลือด มีภาวะตัววาย ตัวเหลือง แต่หากได้รับสารพิษที่ส่งผลต่อระบบประสาท สุนัขจะแสดงอาการน้ำลายยืด เดินเซ กล้ามเนื้อสั่นกระตุก เกิดอาการชักเกร็ง กล้ามเนื้ออ่อนแรงและเป็นอัมพาต อาจจะเกิดอาการได้หลังจากได้รับสารพิษ 2-3 ชั่วโมง ไปจนถึง 2-3 วัน และอาจจะเสียชีวิตได้ภายในระยะเวลาไม่นานหากไม่ได้รับการักษา โดยสารพิษ anatoxin นั้น อาจส่งผลให้สุนัขตายอย่างกระทันหันภายในเวลาไม่กี่ชั่วโมง ส่วนมากจะรักษาตามอาการ เช่นเดียวกับการที่สุนัขได้รับสารพิษอื่น ๆ คือ กระตุ้นให้อาเจียน (ในสุนัขที่ยังมีสติดี) ล้างท้อง และให้ยาบรรเทาไปตามอาการที่เกิดขึ้น เจ้าของควรต้องรีบพาสุนัขไปพบสัตวแพทย์ พร้อมทั้งแจ้งประวัติอย่างถูกต้อง โดยเฉพาะประเด็นการได้รับสารพิษจากการดื่มน้ำจากแหล่งน้ำธรรมชาติที่อาจปนเปื้อนสารพิษของสาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงินมา