แผลไหม้ (Burn wound) เป็นแผลที่ผิวหนังหรือเนื้อเยื่อได้รับความเสียหายจากความร้อน สารเคมีกัดกร่อน กระแสไฟฟ้า ฟ้าผ่า แสงแดด หรือจากรังสี ความรุนแรงขึ้นกับความลึกของผิวและพื้นที่ที่ได้รับสัมผัส โดยเราแบ่งความรุนแรงออกเป็น 3 ระดับตามความลึก ระดับที่ 1 (First degree) เกิดเฉพาะหนังกำพร้าส่วนบนเท่านั้น ระดับที่ 2 (second degree) จะลงไปถึงหนังแท้ และระดับที่ 3 (Third degree) จะลึกไปยังชั้นใต้ผิวหนัง รวมทั้งต่อมไขมันและรูขุมขนต่าง ๆ ซึ่งระดับที่ 2 และ 3 นี้อาจมีภาวะแทรกซ้อนเกิดตามมาได้ เช่น การติดเชื้อเกิดขึ้นได้ ฯลฯ 

 

     ในส่วนพื้นที่ผิวไหม้นั้นเราคิดเป็นเปอร์เซนต์ (The total body surface area, TBSA) คล้ายกับในคน โดยใช้กฎ “Rule of 9s”  ส่วนหัวและคอ 9% ส่วนช่วงอก 18% ส่วนช่วงท้อง 18% ส่วนขาหน้า ข้างละ 9% ส่วนขาหลัง ข้างละ 18% และส่วนหาง 1% ร่วมเป็น 100% เช่น หากน้องหมามีแผลไหม้ที่บริเวณ ขาหลังข้างซ้าย ส่วนช่องท้อง และทีหาง จะได้เป็น 18+18+1 = 37% ของพื้นที่ทั้งหมด เป็นต้น

 

     

     ก็อย่างที่ได้กล่าวไปข้างต้นแล้วว่า แผลไหม้นั้นเกิดได้จากหลายสาเหตุ ดังนั้น การปฐมพยาบาลแผลไหม้ในแต่ละชนิดจึงมีรายละเอียดแตกต่างกันไป ซึ่งมีวิธีการช่วยเหลือเบื้องต้น ดังนี้ครับ

 

แผลไหม้จากความร้อน (Thermal burns) 

 

 

     แผลไหม้ชนิดนี้เกิดจากร่างกายสัมผัสกับเปลวไฟ วัตถุของร้อน หรือน้ำร้อนลวก มักจะทำลายผิวเฉพาะบริเวณที่สัมผัส ซึ่งจะทำให้ผิวสูญเสียน้ำ ถ้าเสียน้ำไปมาก ๆ อาจทำให้ช็อคและเสียชีวิตได้ นอกจากนี้ยังอาจเกิดอันตรายได้จากการสูดดมเขม่าควันเข้าสู่ปอด  ไตวายเนื่อจากภาวะช็อค และการติดเชื้อแทรกซ้อน

     การปฐมพยาบาล เริ่มจากให้ดับเปลวไฟบนตัวก่อน จากนั้นตัดขนแล้วเปิดน้ำสะอาด (อุณภูมิปกติ) ไหลผ่านเพื่อล้างแผล อาจทำความสะอาดแผลด้วย povidone-iodine solution เจือจางโดยผสมน้ำเกลือล้างแผล 1 ต่อ 10 แล้วใช้ก๊อสปิดแผลไว้ หรืออาจหาผ้าสะอาดชุบน้ำเย็นประคบบริเวณแผล เพื่อลดการสูญเสียความร้อน แล้วรีบพาไปพบสัตวแพทย์ 

 

แผลไหม้จากสารเคมี (Chemical burns)

 

     แผลไหม้ชนิดนี้เกิดจากร่างกายสัมผัสสารเคมีที่ฤทธิ์กัดกร่อน เช่น กรดเข้มข้น ด่างเข้มข้น ฯลฯ มักจะทำลายผิวเฉพาะบริเวณที่สัมผัสเช่นกัน โดยลักษณะบาดแผลอาจมีขนร่วง ผุพอง ผิวหนังหายไปหรือมีเลือดออก

     การปฐมพยาบาล ให้ทำการล้างเอาสารเคมีออก โดยเปิดน้ำสะอาดอุณหภูมิปกติไหลผ่าน ถ้าเป็นสารเคมีที่มีฤทธิ์เป็นกรด ให้ใช้เบกกิ้งโซดาหรือโซเดียมไบคาร์บอเนตล้างก่อนแล้วค่อยล้างด้วยน้ำ แต่ถ้าเป็นสารเคมีที่มีฤทธิ์เป็นด่าง ให้ใช้น้ำส้มสายชูล้างแล้วค่อยล้างด้วยน้ำ แต่ถ้ากรณีสารเคมีเป็นผงแป้ง ให้ใช่ผ้าก๊อสปัดผลแป้งออก ก่อนที่จะเปิดน้ำไหลผ่าน จากนั้นตัดขนบริเวณแผลให้สั้น แล้วปิดแผลด้วยผ้าก๊อตก่อนนำส่งสัตวแพทย์ต่อไป 

 

แผลไหม้จากกระแสไฟฟ้าหรือฟ้าผ่า (Electrical burns)

 

     แผลไหม้ชนิดนี้มักจะไหม้บริเวณที่ไฟฟ้าผ่านเข้าสู่ร่างกาย หากกระแสไฟไหลผ่านหัวใจ ก้านสมอง และปอดน้องหมาจะตายได้ แม้กระแสไฟไม่สูงมากแต่หากได้รับเป็นเวลานานก็อาจเสียชีวิตได้เช่นกัน โดยไฟฟ้ากระแสสลับจะมีความรุนแรงกว่าไฟฟ้ากระแสตรง โดยกระแสไฟฟ้าอาจทำให้กล้ามเนื้อหดเกร็งหรือเป็นอัมพาต บางครั้งเราอาจไม่พบแผลเลย แต่เนื้อเยื่อใต้ผิวหนังอาจจะถูกทำลายได้ เช่น เมื่อถูกกระแสไฟฟ้าดูดขณะอยู่ในน้ำจะไม่พบบาดแผล 

 

     การปฐมพยาบาล ให้ปิดแหล่งกำเนิดไฟฟ้าก่อน อย่าสัมผัสตัวน้องหมาก่อนเด็ดขาด ไม่เช่นนั้นกระแสไฟฟ้าจะผ่านมายังตัวเราได้ จากนั้นตรวจวัดสัญญาณชีพต่าง ๆ เช่น ชีพจร การเต้นของหัวใจ การหายใจ ฯลฯ (สามารถศึกษาเพิ่มเติมในบทความ การตรวจร่างกายน้องหมา) หากไม่พบสัญญาณชีพให้รีบช่วยเหลือน้องหมาทันที (สามารถศึกษาเพิ่มเติมในบทความ กู้ชีพน้องหมาด้วยมือเปล่า) เมื่อสัญญาณชีพต่าง ๆ กลับมาปกติและคงที่แล้ว ให้เราสำรวจบาดแผล ส่วนมากมักเกิดบริเวณปาก เพราะน้องหมามักจะไปกัดแทะสายไฟ ถ้ามีแผลให้ใช้ผ้าสะอาดชุบน้ำประคบ เพื่อลดการสูญเสียความร้อน แต่ถ้าไม่พบแผลก็อย่าเพิ่งวางใจ อย่างที่บอกไปว่า บางครั้งเราอาจไม่พบแผลเลยก็ได้ ให้รีบนำตัวส่งสัตวแพทย์ทันที

 

แผลไหม้จากรังสีหรือแสงแดด (sunburn)

 

     แผลไหม้ชนิดนี้พบได้น้อยมากในสุนัข มักจะเกิดเฉพาะบริเวณที่มีขนบางหรือไม่มีขนปกคุลม เช่น ใบหู ขอบตา จมูก ฯลฯ เกิดจากสุนัขที่อยู่กลางแดดจัดเป็นเวลานาน ๆ ทำให้ผิวหนังเปลี่ยนเป็นสีแดง บวม ผุพองขึ้นเนื่องจากการอักเสบ

     การปฐมพยาบาล ประคบเย็นเพื่อลดการอักเสบ อย่าให้สุนัขเกาหรือเลียบริเวณแผลไหม้ อาจใส่ปลอกคอกันเลียป้องกันไว้ ถ้าอาการไม่ดีขึ้นใน 1-2 วันให้พาพบสัตวแพทย์


 

     - ในการประคบเย็นนั้น ห้ามเอาน้ำแข็งมาประคบกับแผลโดยตรง ควรใช้ผ้าห่อน้ำแข็งหรือผ้าชุบน้ำเย็นมาประคบ เพื่อป้องกันเนื้อเยื่อเสียหายจากอุณหภูมิที่เย็นจัดเกินไป

     - ห้ามทายาหรือสารใด ๆ บนแผล ถ้าไม่ทราบสรรพคุณ อาทิเช่น ยาสีฟัน ฯลฯ เพราะอาจทำให้แผลระคายเคือง และติดเชื้อได้ ยาที่นำมาใช้ทาควรเป็นยาที่สัตวแพทย์จ่ายให้ใช้เท่านั้น 

     - ห้ามให้น้องหมาเลียแผล เพื่อป้องกันการติดเชื้อ ควรหาปลอกคอกันเลียมาให้น้องหมาสวมไว้